Câu chuyện cháu nội của cố Tổng bí thư Lê Duẩn du học ở Mỹ (P1)

Dân trí Ngay trong thời khắc chiến tranh tàn khốc nhất, bom đạn từ B.52 của Mỹ rơi khắp phố phường Hà Nội, cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đã có tầm nhìn xa tới sau cuộc chiến tranh. Ông xác định: “Mỹ sẽ là bạn hàng lớn của Việt Nam…”.

Năm 1995, Tổng thống Mỹ lúc đó là Bill Clinton đã công bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Sau hai thập kỷ hợp tác và phát triển, 2 quốc gia cựu thù đã trở thành đối tác toàn diện. 2015 là một mốc quan trọng trong quan hệ song phương Việt Nam và Mỹ. Đây cũng là dịp để chúng ta cùng nhìn lại, đánh giá những thành quả đạt được sau 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ, đồng thời phân tích những cơ hội và thách thức trong những thập kỷ tới.

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Lê Kiên Thành về chủ đề này.

Và cháu nội của cố Tổng bí thư đã du học tại Mỹ

Trong các đời Tổng Bí thư (TBT) của Đảng ta thì cố TBT Lê Duẩn là nhà lãnh đạo gắn bó suốt đời hoạt động Cách mạng với cuộc chiến tranh khốc liệt nhất của dân tộc ta trong thế kỷ XX. Cuộc chiến tranh tàn khốc đã lùi xa 40 năm. Nay Việt Nam và Hoa Kỳ đã bình thường hóa quan hệ. Nhiều con em người Việt đã đi du học ở Mỹ, trong đó có con em của nhiều cán bộ Đảng viên. Con trai của ông là cháu nội của cố TBT Lê Duẩn cũng đã từng  du học tại Mỹ. Giả sử, cố TBT Lê Duẩn còn sống, điều này có xảy ra không, thưa ông?

Ông Lê Kiên Thành: Có một số người có thể nghĩ rằng ba tôi (tức cố TBT Lê Duẩn) không thích Mỹ vì từng có thời gian dài Việt Nam và Mỹ là kẻ thù của nhau. Đó là giai đoạn mà ông giữ cương vị lãnh đạo cao nhất. Điều này hoàn toàn không đúng!

Tôi xin minh chứng nhận định của mình bằng hai câu chuyện thật, thế này:   

Năm 1972, cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn khốc liệt nhất, ba tôi về Hải Phòng thăm một nhà máy dệt thảm len xuất khẩu. Cùng đi chuyến công tác này với ba tôi, có một vị lãnh đạo Sở Thương nghiệp TP.Hải Phòng và cũng là Thành ủy viên…

Vào xưởng sản xuất, ba tôi gặp một cô công nhân dệt thảm len xuất khẩu. Ông trò chuyện rồi hỏi: Cô có biết đồng đô la không? Cô gái ú ớ chưa biết trả lời thế nào thì vị lãnh đạo này đã trả lời rằng: “Thưa anh, tôi còn không biết nữa là…”. Ba tôi nghiêm mặt bảo: “Những người làm xuất khẩu phải biết và phải hiểu về đồng đô-la. Chúng ta đang đánh nhau với Mỹ, nhưng sau khi kết thúc chiến tranh, Mỹ sẽ là bạn hàng lớn của Việt Nam”.

Sau này, tôi có được nghe vị lãnh đạo này kể lại: Lúc ấy, bản thân vị lãnh đạo này cũng lấy làm lạ, không thể hiểu được tại sao Mỹ có thể là bạn hàng lớn của Việt Nam chứ không phải Liên Xô hay Trung Quốc sau khi chiến tranh kết thúc?

Rất nhiều người Việt Nam ta cũng không hiểu tư duy và tầm nhìn của ba tôi lúc bấy giờ!  

Chuyện thứ hai cũng rất ít người biết. Trong 26 năm ba tôi làm Bí thư thứ nhất rồi TBT Đảng Cộng sản Việt Nam, lãnh tụ Cu Ba Phidel Castro đã sang thăm nước ta 2 lần, lần nào ông Phidel cũng tha thiết mời ba tôi qua thăm Cu Ba.

Trong phong trào Cách mạng thế giới thì Việt Nam và Cu Ba là trường hợp vô cùng đặc biệt, giữa hai nước có mối quan hệ hữu nghị thân thương, gắn bó mật thiết với nhau không gì có thể so sánh được. Chúng ta chiến đấu vì độc lập của mình nhưng cũng có một phần vì Cu Ba anh em. Thế nhưng trong 26 năm đó, ba tôi chưa một lần sang thăm Cu Ba và kể cả sau khi kết thúc chiến tranh với Mỹ.

Ba tôi tâm sự rằng, ông không muốn Mỹ hiểu lầm Việt Nam bắt tay với Cu Ba là để chống Mỹ. Việt Nam đoàn kết với Cu Ba, chiến đấu vì Cu Ba nhưng chúng ta không chống Mỹ kiểu đó. Chúng ta phải để cho nhân dân Mỹ, người Mỹ hiểu rõ mục đích chiến đấu của dân tộc ta là chống lại hành động xâm lược của Mỹ chứ không hề chống lại nước Mỹ, chống lại nhân dân Mỹ. Điều này có lợi cho Cách mạng Việt Nam và cả Cách mạng Cu Ba.

Kể cả sau ngày giải phóng miền Nam, ba tôi vẫn bảo, nên chậm lại một chút để thuận lợi hơn cho công tác phục hồi ngoại giao với Mỹ. Mối tình son sắt, gắn bó keo sơn giữa hai dân tộc Việt Nam và Cu Ba không thể vì chuyện ba tôi không sang thăm mà giảm đi. Ông tin rằng Phidel và bạn bè Cu Ba hiểu được nguồn gốc sâu xa như vậy. Đó là sự khôn ngoan cần phải có khi cả hai nước anh em nhỏ bé trước một đối thủ lớn mạnh hơn gấp bội. Việt Nam và Cu Ba luôn cần có sự chia sẻ, cảm thông và ủng hộ từ những người Mỹ yêu chuộng hòa bình, công lý, từ những người Mỹ trong lòng nước Mỹ!

Tôi còn biết một câu chuyện nữa là sau ngày giải phóng, một ông cán bộ ngoại giao của ta sang Mỹ thăm xong về báo cáo kết quả chuyến đi với ba tôi. Vị cán bộ này nói về toàn những cái xấu của nước Mỹ. Nghe được một đoạn, ba tôi ngắt lời, hỏi: “Theo anh, nước Mỹ toàn xấu vậy thì mình quan hệ ngoại giao với người ta làm gì?”.

Trong suốt thời gian lãnh đạo cuộc kháng chiến, kể cả những năm tháng chiến tranh ác liệt nhất, ba tôi vẫn luôn nhìn thấy ở nước Mỹ như người bạn tương lai của Việt Nam, dù hiện tại là kẻ thù của nhau. Và dù hiện tại có khốc liệt đến đâu, cũng không che khuất tầm nhìn chiến lược của ông. Ông chống hành động của Mỹ để bảo vệ độc lập dân tộc nhưng cũng rất trân trọng nước Mỹ, ông thấy được vai trò và vị trí của họ, vị thế của nước Mỹ đối với sự phát triển của thế giới  - trong đó có Việt Nam mình.

Vậy tại sao sau khi kết thúc chiến tranh vào ngày 30/4/1975, quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ bị đóng băng kéo dài? Đó là tại Việt Nam hay tại Mỹ? So với nước Nhật, từng là kẻ thù của Mỹ, bị Mỹ ném xuống hai quả bom nguyên tử nhưng kết thúc chiến tranh, Mỹ - Nhật nhanh chóng trở thành đồng minh gắn bó cho đến nay?

Ông Lê Kiên Thành: Lịch sử luôn có những khúc quanh và góc khuất của nó. Việt Nam có những thăng trầm của mình, có lúc bị đẩy vào hoàn cảnh không may.

Tôi đã từng hỏi những nhân vật quan trọng ở Đại sứ quán Mỹ rằng: Tại sao có mấy nghìn người bị sát hại ở một nước châu Phi, nước Mỹ nhảy vào cứu. Còn ở Campuchia, chính quyền PolPot được một số quốc gia mang tư tưởng sô vanh nước lớn đứng phía sau bảo vệ, mấy triệu người bị sát hại, Mỹ không cứu. Nhưng khi chúng tôi vào cứu thì các ông chống chúng tôi? Hai hành động của Mỹ ở châu Phi và Việt Nam ở Campuchia có gì khác nhau? Không người Mỹ nào lý giải được điều đó!

Sau chiến tranh năm 1975, khi mà Việt Nam vẫn còn muôn vàn khó khăn cần giải quyết thì đã phải nhảy vào cứu một dân tộc láng giềng đang bị họa diệt chủng. Cả thế giới ngoảnh mặt làm ngơ trước sự sống còn của một dân tộc (!?).  Mỹ còn gián tiếp ủng hộ những kẻ đang đứng sau, “hà hơi” tiếp sức cho PolPot. Đến bây giờ, chính nhiều người Mỹ đã thừa nhận đây là điều sỉ nhục của nước Mỹ.

Việt Nam đã làm một điều cao cả, để có thể ngẩng cao đầu bước lên diễn đàn của Liên hiệp quốc mà hỏi rằng: Liên hiệp quốc ở đâu khi mà cả một dân tộc bị chà đạp, bị đọa đày diệt chủng như vậy? Giờ đây, Liên hiệp quốc đã đưa nhiều tên tội phạm ra xét xử tội ác chống loài người. Bộ mặt sát nhân của chính quyền PolPot đã rõ ràng. Ai đứng sau lưng bảo kê, “hà hơi” cho những kẻ sát nhân, cả thế giới đều biết. Nhưng vai trò của Việt Nam cứu một dân tộc trước họa diệt chủng chưa ai nói cho thật rõ, thật công bằng, chưa ai “minh oan” cho Việt Nam?  

Chiến tranh ở Việt Nam dù đã kết thúc, nhưng đẩy Mỹ vào thế là bất kể Việt Nam làm gì Mỹ cũng chống. Việt Nam hy sinh xương máu, danh dự để cứu một dân tộc, Mỹ cũng chống! Ngược lại, Mỹ làm gì Việt Nam cũng chống! Đây là điều không may trong lịch sử với cả hai dân tộc Việt Nam và Hoa Kỳ mà chúng ta cần phải dũng cảm vượt qua. 

Đó là lý do tại sao dù rất mong muốn, nhưng mối bang giao Việt – Mỹ lại bị chậm, dù hai bên rất mong muốn. Nhìn lại lịch sử thì ta phải nhìn cho hết tất cả những khía cạnh của nó. Cái đó không phải là do chúng ta vì chúng ta luôn muốn hòa bình, chúng ta hi sinh và nghĩ tới cả những chi tiết nhỏ để mong muốn kiến tạo cơ hội cho hòa bình.  

Cuộc chiến tranh khốc liệt nhất thế kỷ 20 của dân tộc ta xảy ra vào một thời điểm lịch sử không may mắn. Vị trí địa lý của nước ta vào thời điểm lịch sử đó càng làm cho điều không may lớn hơn và rộng hơn nhiều. Cho nên, quá trình phục hồi lại bang giao cũng gặp nhiều trở ngại, khó khăn khiến bị chậm hơn nhiều so với mong muốn của hai bên, trong đó có ba tôi! 

Sau khi đất nước thống nhất, cố TBT Lê Duẩn tiếp tục tại vị cho đến năm 1986. Trong quãng thời gian đó cố TBT có đi thăm nước nào ngoài khối XHCN để tìm hiểu lối sống và cách điều hành xã hội của họ chưa?

Ông Lê Kiên Thành: Ba tôi rất muốn sang thăm một nước tư bản để nhìn tận mắt và hiểu cách sinh hoạt, tổ chức xã hội cũng như nhiều thứ khác của họ. Nhưng tiếc rằng giai đoạn sau 1975 có quá nhiều chuyện phải giải quyết.

Có lần TBT Đảng Cộng Sản Pháp mời ba tôi qua thăm Pháp. Ba tôi rất muốn đi. Nhưng tình hình lúc ấy còn nhiều cản trở nên Bộ Chính trị chưa cho đi.

Với nước Mỹ, dù chưa đặt chân đến nhưng qua cách suy nghĩ ta thấy được ông rất quan tâm và hiểu rất nhiều về nước Mỹ!

TS Lê Kiên Thành: "Người Mỹ đã hiểu sai về Việt Nam" (P2)

Dân trí Ông Lê Kiên Thành trăn trở: Quá khứ của quan hệ Việt – Mỹ có quá nhiều sai lầm đáng tiếc, chúng ta phải nhìn vào đó để tương lai không còn lặp lại như bi kịch của hai dân tộc…

Tiếp theo phần I cuộc trò chuyện với Tiến sĩ (TS) Lê Kiên Thành về người cha - cố Tổng Bí thư (TBT) Lê Duẩn và những nhận định của ông về mối quan hệ Việt Nam - Mỹ, Dân trí xin giới thiệu với bạn đọc phần II cuộc trò chuyện này, khi TS Lê Kiên Thành trả lời thẳng thắn về chuyện "ông nội đánh Mỹ, cháu nội du học tại Mỹ".

Thưa ông, trong quá khứ, triều đại nhà Nguyễn thời Minh Mạng đã gửi thư đến Tổng thống Mỹ với mong muốn mở rộng bang giao. Năm 1945, nước VNDCCH mới thành lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng gửi thư cho Tổng thống Mỹ. Rồi đến giai đoạn cố TBT Lê Duẩn, dù rất mong muốn song diễn biến rất lâu, rất chậm. Theo ông, tại sao việc kết nối bang giao giữa hai nước lại gặp nhiều trắc trở như vậy?

Ông Lê Kiên Thành: Nhìn lại lịch sử ở vài sự kiện thì có thể thấy được một phần nguyên nhân lý giải cho việc  “khó khăn” khi ta và Mỹ “bắt tay” nhau. Bởi, Mỹ cũng đã từng không tin Việt Nam và Việt Namcũng chưa tin Mỹ. Và giữa hai bên còn có nhiều khác biệt, tôi nghĩ thế!

Cách đây hai năm, trong một lần ngồi nói chuyện với một nhân vật quan trọng tại đại sứ quán Mỹ, trong đó có chủ đề liên quan đến sự cần thiết mở ra bang giao Việt – Mỹ, tôi hỏi ông ta: “Tại sao các ông chưa mời Tổng bí thư (TBT) của chúng tôi sang thăm Mỹ?”. Ông ta giải thích rằng, nước Mỹ còn có Quốc hội và các đảng phái khác nhau, chưa thể một sớm một chiều giải quyết cho thông suốt được. 

Tôi nói với ông ta rằng, nhiều nước khác cũng có nhiều đảng phái nhưng họ vẫn mời TBT của chúng tôi sang thăm. Các ông đã công nhận chính thể của Việt Nam thì các ông cũng phải hiểu rằng, ở ViệtNam người nắm giữ cương vị đứng đầu là TBT. Các ông đừng nhìn vào hình thức mà hãy nhìn vào thực chất. Quan hệ hợp tác giữa hai quốc gia chỉ có thể kết nối nhanh chóng và mạnh mẽ nếu hai người có cương vị cao nhất của hai nước gặp nhau. Ông nhân viên đại sứ quán tỏ vẻ suy nghĩ nhiều.

Tôi rất mừng là nay Chính phủ Mỹ đã chính thức mời TBT Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng sang thăm Mỹ. Đó là bước tiến rất lớn dù có chậm một chút.  

Trong nội tình nước Mỹ vẫn còn những người thù địch chống ViệtNam. Nhưng về phía Việt Nam cũng có nhiều người có hàm ý, ám chỉ về nước Mỹ. Điều đó cho thấy hai phía vẫn còn nhiều điều chưa tin cậy nhau. Chỉ khi nào hai phía vượt qua sự nghi kỵ, đề phòng thì mới vượt qua hoàn toàn được. Việt Nam cần tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của nhiều nước trong công cuộc bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của mình. Vì sao Mỹ chưa bán vũ khí cho Việt Nam? Vì sao? Tôi cho rằng một phần là vì Mỹ và một phần là vì Việt Nam, vì niềm tin cậy giữa hai bên chưa đủ lớn.  

Có phải cả hai phía chưa “khép lại được quá khứ” để bước tới hợp tác hướng tới tương lai?

Ông Lê Kiên Thành: Quá khứ của quan hệ Việt – Mỹ có quá nhiều sai lầm đáng tiếc, chúng ta phải nhìn vào đó để tương lai không còn lặp lại như bi kịch của hai dân tộc…

Theo tôi, khi nói “Khép lại quá khứ, hướng tới tương lai”, cần nên nhìn nhận: Chúng ta phải hiểu quá khứ để xây dựng một tương lai mới. Có như vậy,  mới có một tương lai vững chắc và sâu rộng được. Lịch sử dù có đau đớn cỡ nào thì nó vẫn tồn tại, liên quan mật thiết với hiện tại và tương lai…

Qua những lần tiếp xúc với phía Mỹ, ông nhận thấy người Mỹ đã nhận ra họ đã bỏ lỡ nhiều cơ hội hợp tác với Việt Nam ngay từ đầu chưa? Nhiều học giả Mỹ đã phát hiện ra nguyên nhân của  những sai lầm trong quá khứ đã khiến nước Mỹ lao vào cuộc chiến tranh Việt Nam, để lại hệ quả thảm khốc cho cả hai phía?

Ông Lê Kiên Thành: Trong một lần tiếp nhân viên đại sứ quán Mỹ, họ muốn tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến xung đột, chiến tranh giữa Việt Nam và Mỹ, tôi nói với họ thế này:  “Ngày xưa theo tôi hiểu các ông đánh Việt Nam vì cho rằng chúng tôi theo Liên Xô, theo Trung Quốc, đại diện cho quyền lợi của Liên Xô, Trung Quốc.  Nhưng ở đây chúng tôi muốn nói rằng, chúng tôi thắng các ông là do chúng tôi không nghe theo Liên Xô và Trung Quốc. Các ông đánh chúng tôi vì lý do đó nhưng chúng tôi thắng được các ông không vì lý do đó”. 

Và, “Việt Nam đối với Mỹ chỉ là một nước nhỏ xa xôi. Liên Xô và Trung Quốc giúp Việt Nam nhưng không phải giúp để Việt Nam thắng Mỹ. Khi chúng tôi thành công, đó có phải là một sai lầm lớn nhất của người Mỹ không? Các ông hiểu sai về chúng tôi ngay từ đầu. Thế nên chúng ta đừng khép lại lịch sử để đến ngày hôm nay các ông hiểu đúng về lịch sử đó, hiểu được lí do tại sao chúng tôi thành công để hai nước bước tiếp với nhau một bước vững vàng sau chiến tranh.

Trở lại chuyện con trai ông từng đi du học ở Mỹ. Ông đã chuẩn bị như thế nào cho con trai mình trước khi qua Mỹ, với mục đích gì? Cháu học xong tự trở về nước hay có bị sức ép gia đình phải trở về?

Ông Lê Kiên Thành: Trước ngày cháu lên đường khoảng một tháng, tôi đưa cháu ra thăm Côn Đảo, nơi ba tôi cùng hàng vạn người Cộng sản khác đã từng bị giam cầm hành hạ ở đó. Tôi không nói rõ mục đích của chuyến đi nhưng tôi muốn cho cháu chứng kiến nơi những người Cộng sản bị đày ải, đó là địa ngục của địa ngục chứ không phải địa ngục của trần gian.

Mục đích của tôi là để khi cháu qua Mỹ, tiếp xúc với những cái hay nhất của Mỹ và chủ nghĩa tư bản, cháu cũng sẽ hiểu rằng chủ nghĩa tư bản đã để lại những điều xấu xa như thế chứ không phải toàn những điều tốt đẹp. Đương nhiên, chủ nghĩa tư bản đã trải qua nhiều thăng trầm, có những cái dở cái xấu trong lòng mà nó cũng đã và đang muốn khắc phục. 

Từ đó để chúng ta hiểu rằng, tư bản không phải tự nhiên mà như bây giờ. Nếu chỉ thấy một chiều thì tự dưng sẽ không thấy hết được ý nghĩa cuộc kháng chiến, giành độc lập tự do của chúng ta.

Gia đình ông có sợ bị áp lực của dư luận rằng“ông nội đánh Mỹ, cháu nội du học ở Mỹ” không?

Ông Lê Kiên Thành: Có một số ý kiến rất vô vị rằng, chúng ta đánh Mỹ xong giờ lại “bắt tay” với Mỹ. Nói như vậy là chưa hiểu hết lịch sử và những khúc quanh thăng trầm nhưng rất logic của lịch sử. Hiểu như thế thì làm sao giải thích được nước Mỹ đánh bại nước Nhật, ném bom nguyên tử xuống Nhật mà giờ hai nước trở thành đồng minh của nhau. Lịch sử luôn vận hành theo logic của lịch sử như vậy. 

Nhật với Mỹ là đồng minh, rất tin cậy nhau nhưng người Nhật vẫn hướng về nỗi đau, cả nước Nhật nguyền rủa hành động đó. Thủ tướng Nhật gõ tiếng chuông ngân vang gọi hồn những người đã mất và để những người còn sống đừng quên nỗi đau thương, mất mát to lớn đó.  Nước Mỹ đồng minh của Nhật biết rằng họ đã sai lầm.

Nước Mỹ còn đồng tình như vậy thì tại sao một số người trong chúng ta lại không hiểu hết giá trị của cuộc kháng chiến của chúng ta? Hoặc muốn quên đi những cuộc chiến tranh như chiến tranh biên giới phía Bắc? 

Sau thời gian du học ở Mỹ, ông nhận thấy con trai mình có cái nhìn như thế nào về đất nước này?

Ông Lê Kiên Thành: Tôi có hỏi con trai mình, sau thời gian du học ở Mỹ, con có muốn học thêm gì nữa không? Cháu trả lời không! Cháu cho biết không muốn sống ở nước Mỹ vì cháu đã được trải nghiệm ở một nơi có nhiều người da trắng giàu, nên phần nào đã hiểu được sự phân biệt rất lớn. Mỗi khi  cháu đi ra đường, cảnh sát gặp lập tức hỏi rằng: “Mày vào đây để làm gì?”. Sự phân biệt đối xử hãy còn trong lòng nước Mỹ. Dù nước Mỹ đã có vị Tổng thống da đen đầu tiên là ông Barack Obama nhưng còn rất lâu mới hoàn thiện là quốc gia đa chủng tộc. Nước Mỹ nhìn từ xa rất lung linh, đẹp đẽ. Nhưng sống trong lòng nước Mỹ thì sẽ nhận thức được rằng còn nhiều điều nước Mỹ phải khắc phục.

Sau nhiều cuộc tiếp xúc, trò chuyện với người Mỹ, tìm hiểu văn hóa Mỹ, ông có thể rút ra điều gì khi mở rộng hợp tác, bang giao với nước Mỹ ?

Ông Lê Kiên Thành: Chúng ta bắt tay với Mỹ nhưng phải hiểu được nước Mỹ như nó vốn đang tồn tại, có cái tốt đẹp để chúng ta học hỏi, nhưng cũng có những điều cần phải tiếp tục hoàn thiện. Chính người Mỹ nhận ra sâu sắc điều đó hơn chúng ta rất nhiều.  Cho nên khi nhìn vào một sự việc hay một đất nước, chúng  ta nên cố gắng nhìn hết vào các chiều của nó. Và chúng ta cũng phải hiểu hết những khía cạnh của chúng ta và đối tác của chúng ta. Có hiểu thế thì sẽ rất dễ đến với nhau, học hỏi nhau những điều đáng học, chấp nhận ở nhau những cái chúng ta còn có thể chấp nhận được, đấu tranh với nhau những cái mà chúng ta phải đấu tranh. Như vậy mới quan trọng, như thế sẽ có một tình hữu nghị bền vững lâu dài được.

Chúng ta nên xuất phát từ lợi ích của hai dân tộc. Ba tôi có câu nói mà tôi thích và nhớ mãi, đó là: Trong cuộc đời ông đi làm Cách mạng, để mọi người hiểu và đi theo ông, thì phải biết chờ đợi lẫn nhau. Chỉ thế thôi, có thể họ không hiểu mình cái gì đó, mình phải nhẫn nại chờ đợi để điều chỉnh suy nghĩ của nhau ...

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần phải nhìn lại chính mình để tự điều chỉnh, thay đổi theo hướng đi lên. Chứ nếu chúng ta yếu kém mãi thì cũng khó ai chơi được với chúng ta. Vì hợp tác là xuất phát từ lợi ích hai bên. Ta quá kém thì làm sao đem lại lợi ích cho đối tác của mình, phải không?

Con trai cố Tổng Bí thư Lê Duẩn: "Tôi lo lắng cho những điều tử tế" (P3)

 Dân trí “Bây giờ người ta nghĩ tử tế là người có tiền giúp đỡ người không tiền. Còn ngày xưa chúng tôi sơ tán đi học tại nông thôn, nông dân ở đó nghèo hơn chúng tôi nhưng lại giúp đỡ ngược lại".

Trong bất cứ lần trò chuyện nào với T.S Lê Kiên Thành, con trai cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, tôi biết rằng hướng đích đến đều là câu chuyện đất nước. Và lần này cũng không phải là ngoại lệ... Dân trí gửi tới độc giả phần cuối cùng của cuộc trao đổi với T.S Lê Kiên Thành.

Thưa ông, bước vào vũ đài thế giới, bên cạnh nhiều thách thức khó khăn thì cũng có nhiều cơ hội, thời cơ tốt cho chúng ta. Để “sánh vai cùng các cường năm châu” như mong mỏi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, theo ông, đâu là những việc chúng ta phải giải quyết từ bây giờ để những cơ hội không vuột khỏi tầm tay?

Ông Lê Kiên Thành: Tôi cho rằng bản thân chúng ta phải vượt qua những khó khăn của chính nước mình để đi lên vũ đài quốc tế. Chúng ta vẫn còn nghèo một cách vô lý như hiện nay thì chúng ta không thể nào đàng hoàng bước ra thế giới. Chừng nào chúng ta chưa giải phóng được tối đa sức mạnh của dân tộc, gồm cả trí tuệ, đoàn kết, sáng tạo và chưa tổ chức cuộc sống một cách hợp lý thì chúng ta chưa thể mạnh lên được.

Là người đã nếm trải qua những thăng trầm của đất nước hơn nửa thế kỷ qua, ông nhận thấy đâu là vấn đề đáng lo ngại hiện nay, thưa ông?

Ông Lê Kiên Thành: Con người VN cảm thấy hạnh phúc khi nào? Khi chúng ta đã có bình quân thu nhập khoảng 2.000 – 3.000 USD/người hay khi chúng ta chỉ có 200 – 300 USD/người mà thắng được nước lớn? Tôi cho rằng, vấn đề không phải đơn giản chỉ là phấn đấu lo cho bao nhiêu USD/người mà là phải tổ chức xã hội như thế nào cho hợp lý! 

Đất nước chúng ta đã có một thời như vậy, thời B.52 vãi đạn bom khắp nơi mà con người tràn ngập niềm tin, ra đường không cần khóa cửa, gặp người lạ có thể mời vào nhà mà không chút lo lắng. Giờ không còn đạn bom, thu nhập cao hơn nhưng tại sao tình con người với nhau nhạt phai hết cả. Con người có thể làm hại nhau một cách ghê gớm. Chỉ vì một con chó bị ăn cắp cả làng xúm lại đánh chết người trộm chó không thương tiếc. Thử hỏi người ăn trộm chó có gan đánh chết con chó dã man như vậy không?

Điều đó cho thấy nếu chỉ đơn thuần là vật chất thì chưa chắc đã tạo ra hạnh phúc, chưa chắc tạo ra sự bền chặt gia đình, chưa chắc đã giáo dục được con cái.

Có điều gì đã làm phai đi những cái cốt lõi của dân tộc mà nhờ nó dân tộc ta mới có thể chiến thắng được tai họa, mới bảo vệ được đất nước. Đó là điều đáng phải suy nghĩ.

Vừa rồi, tôi có được tham gia trong chương trình “Chuyện tử tế” trên đài VTV, tôi nói như thế này: “Bây giờ người ta nghĩ tử tế là người có tiền giúp đỡ người không tiền. Còn ngày xưa chúng tôi sơ tán đi học tại nông thôn, nông dân ở đó nghèo hơn chúng tôi nhưng lại giúp đỡ ngược lại. Người khốn khó hơn lại giúp đỡ mình, mình mặc ấm hơn con họ, mình ăn cơm độn mỳ nhưng được nhiều hơn họ.  Khi hợp tác xã chia khoai, chia sắn thì họ lại sẵn sàng cho mình vì họ nghĩ con họ nghèo khổ nhưng vẫn được sống với ba mẹ, còn mình thì phải xa nhà. Đó là cái tình cảm cao đẹp của người Việt Nam đến cao độ, họ sẵn sàng giúp những người không khó bằng họ, họ thấy được cái mà người kia không có từ con cái họ…

Vậy mà bây giờ đây, người ta có thể trói người ăn cắp chó lại, đánh cho tới chết. Nếu chỉ xảy ra ở một địa phương thì còn có thể gọi là hiện tượng. Đằng này nhiều nơi xảy ra như vậy, từ Bắc cho đến Nam. Tôi không thể hình dung, không thể tưởng tượng mọi người xúm lại đánh chết một thanh niên ăn trộm chó trong khi ông bố đang khóc, quỳ lạy xin tha mạng cho con. Tôi thấy thật đau lòng. Những tình cảm cao cả, cao thượng của người nông dân càng ngày càng mất mát đi, thật sự mình không hiểu lý do gì khiến cho như vậy!”.

Đó thật sự là điều bất ổn. Những giá trị làm nên phẩm giá cho dân tộc Việt Nam, đưa Việt Nam lên đỉnh cao giờ lại đang đi xuống. Chúng ta phải hiểu lại những giá trị cuộc sống, những giá trị tự do sáng tạo… đưa đến cho mọi người để phát huy tố chất cao đẹp cho con người ViệtNam.

Chúng ta bước lên vũ đài thế giới phải mang một tư cách khác, tư cách của con người hiểu được giá trị cuộc sống …

Phần “nhất thời” lo một, phần “vạn đại” lo nhiều …

Có thể hiểu rằng, để “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta không thể không chấn hưng lại giá trị cốt lõi của dân tộc ViệtNam. Vậy theo ông, chúng ta phải bắt đầu từ đâu?

Ông Lê Kiên Thành: Theo tôi, có rất nhiều điều chúng ta phải xử lý, khắc phục và đụng chạm đến cả lịch sử, văn hóa.

Thời gian qua Đảng ta đã đưa ra nhiều cảnh báo về sự suy thoái của cán bộ, Đảng viên. Điều đó cho thấy những vấn nạn đặt ra cho đất nước là lớn và phức tạp. Nhưng tôi lo rằng, đó chỉ là một phần. Người ta hay nói “Quan nhất thời, dân vạn đại”, cái phần “nhất thời” đó nguy hại thì có thể xử lý, thay thế bằng cái “nhất thời” khác tốt hơn. Còn phần “vạn đại” đi xuống thì nguy hại vô cùng. “Vạn đại” là kéo dài, xảy ra trong lòng xã hội, như mẹ giết con, cháu giết ông, chồng giết vợ… Con người trong xã hội đối xử với nhau như vậy thì chúng ta phải hiểu cái gì đang đẩy nhiều người trong xã hội ta đến tình trạng bạo lực phi nhân tính như vậy? 

Tôi cho rằng, tại các diễn đàn, các hội nghị, những vấn đề đáng báo động này chưa được quan tâm thỏa đáng và đúng mức, chưa được đặt lên hàng đầu. Nhiều người mới chỉ quan tâm đến tăng trưởng kinh tế, tăng GDP. Những điều này không sai nhưng chưa đủ. Vì nó chỉ là phần bên ngoài. Còn phần cốt lõi bên trong, giá trị Việt Nam đang bị xuống dốc rất cần được quan tâm, báo động để chỉnh sửa, phục hồi phù hợp với tầm thời đại.

Ông có cho rằng hình như người Việt Nam chúng ta trong chiến tranh thì tình đoàn kết, gắn bó, yêu thương nhân ái tốt hơn thời bình?

Ông Lê Kiên Thành: Tôi không tin điều đó! Một dân tộc bình thường không biết thương yêu nhau thì trong chiến tranh lại càng không yêu thương nhau. Nếu trong một hoàn cảnh nào đó thì tình yêu thương nhân ái cao đẹp bị giảm mất đi, hoàn cảnh đó là gì? Là cách mình đang tổ chức cuộc sống xã hội. Nếu tổ chức cuộc sống xã hội không đúng thì nó sẽ ra như vậy. Bởi, đúng ra trong chiến tranh đã tốt như thế thì bình thường phải càng tốt nhiều hơn.

Cá nhân tôi thì không tin rằng chỉ có chiến tranh mới thúc đẩy những đức tính tốt của người Việt Nam ta. Lịch sử Việt Nam cho thấy thời kỳ không có chiến tranh rất ít, chiến tranh nó cứ triền miên như vậy, cho đến thế hệ tôi, nhìn lại vẫn thấy rằng, phần lớn người Việt sống trong chiến tranh. Nhưng tôi luôn tin rằng người Việt chúng ta với tình yêu thương cao đẹp tạo nên giá trị và sức mạnh cho dân tộc Việt Nam như vậy thì sẽ không có lí do gì mà sau chiến tranh lại không thể gìn giữ, phát huy vẻ đẹp và sức mạnh đó.

Đây là lúc chúng ta cần phải phát huy, tạo sức mạnh từ từng con người Việt Nam, từ tâm hồn ra tới bên ngoài để cùng sánh vai với bè bạn, cường quốc năm châu!

Xin cảm ơn ông!

Duy Chiến – Việt Khuê thực hiện