THƠ VÀ BÌNH THƠ
Bài 1
------
KÝ HOẠ
Nguyễn Mạnh Đẩu
Lão - U 70
Vợ lão già
Con lão lớn
Cháu lão ngoan
Nhà lão vững chắc
Lại đã Phó Thường
Dân.
Lão đã yếu tay
chân
Vẫn ham chơi
Tennis
Vẫn căng đầy cảm
xúc
Sau từng trận giao
tranh.
Không phải nghiệp
văn chương
Mà đam mê xới
cày trên cánh đồng chữ nghĩa
Cảm xúc ập ùa từng
câu chuyện kể
Từng trang thơ
thao thiết cõi lòng
Xe gia đình
Lão vẫn cầm vô
lăng
Khi rong ruổi
thăm thú bạn già
Lúc đăng đàn lễ
lạt
Hàn huyên tri kỷ
tri âm
Còn mái đầu bạc
Ra hiệu cải lão
hoàn đồng
Lão chẳng có gì
khác
Vẫn náo nức quyện
hoà
Giữa bao cuộc
vui chung !
Mỹ Đình,
07/9/2016
LỜI BÌNH :
-------------
CẢM NHẬN VỀ MỘT
BỨC
CHÂN DUNG KÝ HỌA
Ngô Quý Vân
Xưa nay, người
đời vẫn ký họa bằng tranh, kể cả ký họa chân dung hay cảnh vật. Thế nhưng, nay
ta lại bắt gặp một bức ký họa chân dung bằng ngôn ngữ thơ rất độc đáo của Nguyễn
Mạnh Đẩu. Với giọng thơ tự trào, hóm hỉnh, pha chút ngạo nghễ, ngang tàng - một
phong cách đậm “chất lính chiến” , tác giả đã tự phác họa nên bức chân dung Lão
phu Nguyễn Mạnh Đẩu rất ung dung, tự tại giữa đời.
Thoạt đầu, Lão
viết như một lời tự sự :
" Lão - U 70
Vợ lão già
Con lão lớn
Cháu lão ngoan
Nhà lão vững chắc
Lại đã Phó Thường
Dân ”.
Ở tuổi U70,
Nguyễn Mạnh Đẩu tự phong mình lên lão. Mà lão là đúng quá rồi. Bởi, xưa nay người
đời đều xác nhận : “ Nhân sinh thất thập cổ lai hy ”. Được bước đến ngưỡng này
cũng là đã một hạnh phúc. Lão đang ở vào thời kỳ cuối MÙA NGƯỜI. Thành quả mà
Lão thu hoạch được của MÙA NGƯỜI ở tuổi U70 thế là cũng đã an yên, viên mãn.
Lão bằng lòng, chẳng cần gì hơn thế nữa.
Thế nhưng, đừng
tưởng Lão ung dung, tự tại, là lúc Lão chấp nhận dừng bước, sống thụ hưởng
không thôi đâu. Thông thường, ở tuổi Lão người ta vẫn thường thế. Nhưng với Lão
thì không. Lão vẫn chưa chịu chấp nhận mình là “ lão ” trong cách sống, mà phải
quên đi tuổi tác, sống thật trẻ trung, sôi động, rộn ràng:
“ Lão - đã yếu
tay chân
Vẫn ham chơi
Tennis
Vẫn căng đầy cảm
xúc
Sau từng trận
giao tranh.
Đọc những dòng
thơ trên, ta hình dung ra trước mắt ta một Nguyễn Mạnh Đẩu thật tráng niên,
tráng kiện. Vẫn chơi Tennis với một khí thế hừng hực giao tranh. Phải chăng, âm
hưởng khí thế của người lính năm xưa khi bước vào trận tuyến vẫn còn đeo đẳng
trong Lão cho đến tận giờ và mãi về sau.
Những dòng thơ
tiếp theo lại vẽ nên một Nguyễn Mạnh Đẩu với niềm đam mê văn chương chữ nghĩa:
“ Không phải
nghiệp văn chương
Mà đam mê xới
cày trên cánh đồng chữ nghĩa
Cảm xúc ập ùa từng
câu chuyện kể
Từng trang thơ
thao thiết cõi lòng …”
Lão - U70.
Nhưng Lão vẫn còn dồi dào nhựa sống, cảm xúc vẫn đong đầy, tâm hồn vẫn chan chứa
tình người, tình đời. Tất cả thôi thúc Lão cầm bút làm một văn nhân. Lão viết
văn không phải tìm kiếm thi liệu từ đâu cả. Nó vốn tiềm ẩn, tàng trữ trong con
người Lão từ cuộc sống phong trần, từng trải, cộng thêm một cảm xúc tinh tế nhạy
cảm, một năng khiếu văn chương sẵn có. Lão mải miết, đam mê cày xới “trên cánh
đồng chữ nghĩa” để cho đời những “ trang thơ thao thiết cõi lòng ”. Thế là Lão
lại có một MÙA NGƯỜI bội thu các tác phẩm văn chương. Giờ đây Lão xứng đáng được
phác họa thành chân dung là một Văn sĩ – Chiến sĩ.
Ngoài những giờ
đam mê miệt mài với chữ nghĩa văn chương hay đua sức mình cùng lớp trẻ trên sân
quần vợt, Lão vẫn không quên tự thưởng cho mình những phút giây thư giãn, nhàn
tản bên những đồng đội cũ tri kỷ, tri âm. Hình ảnh Lão ở đây hiện lên thật lãng
tử, phong trần:
“ Xe gia đình
Lão vẫn cầm vô
lăng
Khi rong ruổi
thăm thú bạn già
Lúc đăng đàn lễ
lạt
Hàn huyên tri kỷ,
tri âm …”
Vậy đó! Tuổi
tác bất lực trước sức sống Lão rồi. Bất lực trước thái độ sống lạc quan, yêu đời
của Lão. Kể cả dung mạo nhé. Lão có thể “ cải lão hoàn đồng ” được mà :
“ Còn mái đầu bạc
Chiều nay ra hiệu
cải lão hoàn đồng
Lão chẳng có gì
khác
Vẫn náo nức quyện
hoà
Giữa bao cuộc
vui chung.”
Đọc khổ kết bài
thơ, ký họa lên trước mắt ta một Nguyễn Mạnh Đẩu phong độ, tráng kiện, đôi mắt
hấp háy niềm vui, lòng luôn náo nức, rạo rực tràn đầy nhựa sống yêu đời. Thế mới
biết, tuổi tác chỉ là con số, còn già trẻ là ở nơi tâm ta.
Bài thơ là một
lời tự bạch, tự họa, tự bộc lộ, tự thể hiện con người tinh thần của Nguyễn Mạnh
Đẩu. Ông đã thể hiện rất rõ quan niệm về cuộc đời với một thái độ lạc quan bình
thản, với một nhân sinh quan anh minh, với quan niệm: “ Tri túc” là hạnh phúc,
thanh thản. Quan niệm nhân sinh đó đã trở thành lẽ sống cao đẹp, nó đã từng được
thể hiện nhiều trong những trang văn, trang đời của ông.
Bài Ký họa của
Nguyễn Mạnh Đẩu đã nêu lên một bức thông điệp sống : Sống, cho dù ở tuổi nào
cũng phải sống hết mình, sống có ý nghĩa, có ích cho đời để khi ngoảnh đầu nhìn
lại những năm tháng đã qua trong cuộc đời, ta có quyền kiêu hãnh ngẩng cao đầu.
Sống thật xứng
đáng là một CON NGƯỜI !
Bài 2
------
THỜI GIAN - CUỘC ĐỜI
Nguyễn Mạnh Đẩu
Tự bao giờ đến
bao giờ
Thời gian không
khởi đầu và đâu kết thúc
Chỉ có loài người
đặt ra từng cột mốc
Để tính vắn dài
so sánh chuyện
trước sau.
Dẫu ai đi đâu về
đâu
Thời gian là
thước đo chung tất cả
Sống ở trên đời
biết bao điều trả giá
Mà thời gian –
chỉ có thời gian !
Thời gian là
thước đo của mọi công trình
Phán xử đúng
sai nghiệt ngã
Là kẻ thù của sự
già nua
Níu kéo cùng lịch
sử.
Thời gian ngừng
trôi trước phút đợi chờ
Là tốc hành
trong những giờ yên ả
Thời gian tô hồng
đôi má
Nhuộm bạc mái đầu
Có sao đâu!
Tạo hóa vốn
công minh là thế
Ai trẻ cũng sẽ
già - Mà ai già chưa qua trẻ!
Thời gian giúp
mọi lỗi lầm hối cải
Giúp cái dại khờ
từng nếm trải đi lên
Giúp con người
nhận rõ nhau thêm
Thao thức - đêm
dài
Ngày miệt mài -
trôi nhanh quá
Mọi sự hững hờ
phải trả
Thời gian chẳng
đợi chờ ai…
Thời gian là ngọc,
là vàng
Không! Nó là cuộc
đời ta đó
Một gạch nối
thôi
biết bao điều ẩn
chứa …
Chẳng có sự đối
đầu muôn thuở
Không có cái xấu
vĩnh hằng
Chỉ có TÌNH NGƯỜI
sống mãi với thời gian
Ngoảnh mặt với
thời gian
Là ngoảnh mặt với
chính cuộc đời ta đó!
17 - 10 – 1988
Lời bình
----------
CẢM THỨC VỀ THỜI GIAN
TRONG THƠ NGUYỄN MẠNH ĐẨU
Lương
Hiền
Thời gian - một
khái niệm chỉ một hiện tượng vô hình của vũ trụ, nhưng lại hiện diện rất hữu
hình trong cuộc sống của chúng ta, và chi phối đến tất cả muôn loài. Vì thế, thời
gian có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với cuộc đời của mỗi con người. Bàn về ý
nghĩa về thời gian thì muôn màu, muôn vẻ. Từ xưa đến nay cũng đã có rất nhiều
người viết và bàn thời gian với những cảm thức khác nhau. Hôm nay, tình cờ đọc
một bài thơ trên Facebook có nhan đề “ Thời gian- Cuộc đời ” của tác giả Nguyễn
Mạnh Đẩu, tôi lại ngẫm ra được nhiều điều mới lạ về triết lý nhân sinh vô cùng
sâu sắc qua cảm thức thời gian của tác giả .
Tác giả mở đầu
bài thơ bằng ý niệm về thời gian trong vòng tuần hoàn của vũ trụ và trong suy
nghĩ của con người.
“ Tự bao giờ đến
bao giờ
Thời gian không
khởi đầu và đâu kết thúc
Chỉ có loài người
đặt ra từng cột mốc
Để tính vắn dài
so sánh chuyện
trước sau" .
Tác giả đã nêu
rõ quy luật của thời gian là “ Không có khởi đầu và đâu kết thúc’’, bởi nó là một
dòng chảy vô tận của vũ trụ. Nhưng trong dòng chảy đó thì cuộc đời mỗi con người
chỉ là một khoảng hữu hạn nhỏ bé, sự kết thúc thời gian của thế hệ này lại là sự
khởi đầu thời gian của thế hệ khác. Vì thế :” Loài người đã đặt ra từng cột mốc
- Để tính vắn dài, so sánh chuyện trước sau”. Tác giả đã rất tinh tế khi cho ta
hiểu rõ một điều: Thời gian của vũ trụ thì vô hình nhưng lại hiện diện rất hữu
hình trong cuộc đời con người qua từng cột mốc đời, mỗi chặng đường đời đều có
trên thước đo thời gian.
Thời gian là
thước đo chung cho tất cả, nhưng giá trị của thời gian thì phụ thuộc vào chính
mỗi con người:
" Dẫu ai
đi đâu về đâu
Thời gian là
thước đo chung tất cả
Sống ở trên đời
biết bao điều trả giá
Mà thời gian –
chỉ có thời gian! "
Trên hết tất cả,
thời gian quyết định giá trị và sự hiện hữu của con người trong cõi nhân gian.
Tiền bạc có thể mua được mọi thứ nhưng không thể mua được thời gian . Sử dụng
thời gian giá trị hay vô giá trị là phụ thuộc vào người sử dụng. Cuộc đời đẵng
đẵng tháng ngày, niềm vui , nỗi buồn xen lẫn nhau. Ai gieo nhân lành thì hái mùa
quả ngọt, cũng như những ai gieo gió thì gặt bão. Đó là cái giá của đời, nhưng
không phải lúc nào chúng ta cũng thấy được nhãn tiền mà phải trải qua một thời
gian thì mới biết. Thời gian là minh chứng cho tất cả :
“ Sống ở trên đời
biết bao điều trả giá
Mà thời gian -
chỉ có thời gian! ”
hay
“ Thời gian là
thước đo của mọi công trình
Phán xử đúng
sai nghiệt ngã ”
Tạo hóa vốn
công minh nhưng cũng vô cùng nghiệt ngã. Thời gian là tên trộm tinh quái đánh cắp
nét trẻ trung trên khuôn mặt chúng ta. Thời gian lặng lẽ tước đoạt sức khỏe và
những gì còn sót lại của một đời người:
" Thời
gian tô hồng đôi má
Nhuộm bạc mái đầu
Có sao đâu!
Tạo hóa vốn
công minh là thế
Ai trẻ cũng sẽ
già -
Mà ai già chưa
qua trẻ! "
Vì thế, mỗi
giây phút qua đi là người ta đã vĩnh viễn mất đi một phần cuộc đời trong ấy có
tuổi trẻ. Xuân của đất trời là tuần hoàn nhưng với con người thì "xuân bất
tái lai". Con người dù có biết thế, dù cố níu giữ, nâng niu, trân trọng,
gìn giữ tuổi thanh xuân đến đâu dường như ta cũng khó có thể thể chiến thắng
quy luật của tạo hóa. Bởi thời gian của vũ trụ là vô hạn trôi chảy không ngừng,
thời gian cuộc đời con người là hữu hạn. Đọc những dòng thơ này, ta thấy rõ được
cái nhìn điềm tĩnh của tác giả trước sự vô thường của cuộc đời trong quy luật
dòng chảy thời gian.
Thời gian còn
là liều thuốc hữu hiệu nhất chữa mọi vết thương lòng cho ta, giúp ta khôn lớn,
trưởng thành. Thời gian cũng giúp con người hiểu nhau để rồi xích lại gần nhau
hơn sau những tháng năm chung sống, nhưng cũng có thể là tòa án công minh giúp
ta nhận rõ chân tướng con người. Để rồi từ đó ta tự lựa chọn cho mình cách sống
đúng đắn nhât.
" Thời
gian giúp mọi lỗi lầm hối cải
Giúp cái dại khờ
từng nếm trải đi lên
Giúp con người
nhận rõ nhau thêm "
Xuyên suốt cả
bài thơ là giọng thơ lắng đọng suy tư chiêm nghiệm về triết lý nhân sinh trong
từng cảm quan về thời gian của tác giả. Càng về cuối bài thơ, điều đó càng được
bộc lộ rõ. Tới đây, giọng thơ càng hối hả, gấp gáp hơn như muốn trút hết nỗi
lòng bộc bạch của tác giả:
" Thời
gian là ngọc, là vàng
Không! Nó là cuộc
đời ta đó
Một gạch nối
thôi
Biết bao điều ẩn
chứa…"
Đọc khổ thơ
trên, ta thấy tác giả Nguyễn Mạnh Đẩu có một cảm thức về thời gian sâu sắc và
tinh tế vô cùng. Xưa nay, một câu nói cửa miệng trong nhân gian thường nói : «
Thời gian là vàng ngọc » Nên chớ lãng phí thời gian, lãng phí thời gian là lãng
phí cuộc đời. Với Nguyễn Mạnh Đẩu, ông đã gắn giá trị thời gian với cuộc đời của
một con người, điều đó rất đúng với quy luật nhân sinh. Thời gian là điểm khởi
đầu và kết thúc hành trình chặng đường đời của một con người : « Một gạch nồi
thôi / Biết bao điều ẩn chứa ». Đây không là một dấu gạch nối thông thường mà
đó là nhịp cầu nối giữa hai bờ sinh - tử của đời người. Nó là dòng thời gian vắt
qua năm tháng cuộc đời, có người dấu gạch nối đó vắt qua hai thế kỷ với bao biến
cố thăng trầm. Dấu gạch thời gian - dấu gạch cuộc đời, biết bao điều ẩn chứa. Cầu
thời gian - chứng nhân lịch sử của đời người, nó là thước phim quay lại dấu ấn
cuộc đời của mỗi cá nhân trên cõi thế gian này. Dấu gạch nối đó có thể đậm, hay
nhạt, nó có thể dễ phai nhạt ngay nhưng cũng có những dấu gạch nối cuộc đời được
khắc sâu trong tâm khảm của thế gian tựa như khắc bằng đá hay đúc bằng vàng,
tùy vào giá trị quỹ thời gian mà ta đã sử dụng khi ta còn tại thế trên cõi nhân
sinh.
Khép lại bài
thơ, tác giả lắng lại trong những suy ngẫm, chiêm nghiệm về thời gian, về cuộc
đời như một lời nhắc nhở tâm tình :
" Chẳng có
sự đối đầu muôn thuở
Không có cái xấu
vĩnh hằng
Chỉ có TÌNH NGƯỜI
sống mãi với thời gian
Ngoảnh mặt với
thời gian
Là ngoảnh mặt với
chính cuộc đời ta đó ! "
Năm tháng sẽ
trôi qua, thời gian không ngừng chảy, tất cả mọi sự thiên biến, vạn hóa đều vô
thường trong cuộc đời này. Hôm nay thế này nhưng mai đã là thế kia. Cho nên «
Chẳng có sự đối đầu muôn thuở » mà cũng « Không có cái xấu vĩnh hằng ». Tất cả
là vô thường, tất cả sẽ đổi thay. Nhưng duy chỉ có một điều bất biến, không gì
thay đổi giá trị của nó được - đó là TÌNH NGƯỜI. Chữ TÌNH NGƯỜI được tác giả viết
in hoa là biểu tượng cho một tình người cao đẹp ; một tình người mang giá trị
đích thực của đời. Từ đây, tác giả muốn nhắn nhủ tới mọi người : Trên cõi đời
này, mọi thứ đều là phù du, tạm bợ ; chỉ có TÌNH NGƯỜI là vững bền muôn thuở.
Và thời gian là minh chứng cho tất cả.
Cho dù cuộc đời
của chúng ta có ở vào mốc thời gian nào đi chăng nữa thì mỗi chúng ta cũng hãy
nâng niu trân trọng từng khoảnh khắc thời gian mà ta có được. Bởi, nếu chúng ta
cứ vô tình « Ngoảnh mặt với thời gian », có nghĩa là ta đang lãng phí quỹ thời
gian vào những việc vô nghĩa, bất nhân là ta đang chà đạp lên chính cuộc sống của
mình. Cuộc đời mỗi con người đều in dấu trên những mốc thời gian. Vì thế chúng
ta hãy sống có ý nghĩa, sống hết mình cho hiện tại để mỗi phút giây qua đi là
những khoảnh khắc đầy giá trị, khiến ta không còn phải nuối tiếc với quãng thời
gian đã đi qua. Nếu cuộc đời của ai đó đã bước sang thu, sang đông, thì cũng đừng
vội giật mình, hụt hẫng, ta không còn trẻ tuổi thì ta hãy "trẻ lòng".
Tìm lại cho mình những đam mê, những sở thích mà trước kia chưa theo đuổi được.để
cho những khoảnh khắc thời gian còn lại « là ngọc, là vàng ».
Với thể thơ tự
do, giọng thơ lúc nhỏ nhẹ tâm tình như một lời nhắn nhủ, lúc gấp gáp, trào dâng
như muốn trút hết tâm can của tác giả, ngôn ngữ cô đọng, giàu tính triết lý,
bài thơ đã đạt được đích mà tác giả đặt ra. Đó là đọc xong bài thơ ai cũng phải
giật mình thức tỉnh : Mình phải sống sao đây để thời gian không vô nghĩa. Một vấn
đề nhân sinh đặt ra ở đây mà ai cũng phải suy ngẫm : THỜI GIAN - CUỘC ĐỜI -
TÌNH NGƯỜI. Phải sống sao đây cho xứng !
Ngày 8 - 5 -
2020
