Nguyễn Bính và một thời của thi ca

VNCA

Sinh thời, nhà văn Chu Văn và họa sĩ Nguyệt Hồ rất hay kể cho tôi nghe những kỷ niệm của họ với nhà thơ Nguyễn Bính. Nhà văn Chu Văn thì mãi tới thời kỳ làm Trưởng ty Văn hóa tỉnh Nam Hà, ông mới sống cùng Nguyễn Bính. Còn Nguyệt Hồ thì làm bạn với Nguyễn Bính ngay từ thuở họ đang đặt những bước chân đầu tiên vào làng văn nghệ.

Nguyệt Hồ sống ở Nam Định nhưng thường xuyên được các ông chủ báo ở Hà Nội mời vẽ minh họa. Chính Nguyệt Hồ giới thiệu Nguyễn Bính với ông chủ bút báo "Tiểu thuyết thứ năm" là nhà thơ Lê Tràng Kiều để Nguyễn Bính được đăng tác phẩm đầu tiên ở tờ báo này là bài "Cô hái mơ". Đấy là vào những năm cuối thập kỷ ba mươi, đầu thập kỷ bốn mươi ở thế kỷ trước, thời kỳ dòng Thơ Mới xuất hiện. Giống như Xuân Diệu, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính cũng bắt đầu làm thơ khi còn rất trẻ và sống ở tỉnh nhỏ.

Tại Nam Định ngày ấy có một nhóm văn nghệ sĩ chơi với nhau:

Nguyễn Bính, Nguyệt Hồ, Vũ Hoàng Chương, Phong Giao, Trúc Đường… Nhưng nhóm này không chỉ quan hệ bạn bè khép kín trong phạm vi một tỉnh mà họ còn chơi với nhiều văn nghệ sĩ Thủ đô và các tỉnh khác như Tô Hoài, Lê Tràng Kiều, Trần Huyền Trân, Thâm Tâm, Anh Thơ, Ngân Giang, Nguyễn Vĩ, Hoàng Tấn, Trúc Khê, Vũ Trọng Can, Trúc Sơn, Hoàng Lập Ngôn, Trương Tửu…

Hồi ấy đường sá, xe cộ khó khăn, nhưng họ tìm đến với nhau như nhu cầu thường xuyên không thể thiếu. Họ chơi với nhau thân tình, rất thoáng đãng nghệ sĩ nhưng vẫn giữ cái nếp sống nệ cổ, trọng đạo lý, và quý tài năng của nhau. Họa sĩ Nguyệt Hồ kể rằng, ngày ấy các nhà thơ chơi với nhau lấy tài năng thi ca, tài ứng đối, tài chơi chữ… để hấp dẫn nhau, quý trọng nhau nên tình bạn của họ rất bền chặt.

Chẳng hạn, một lần nhà thơ Trúc Khê mời một nhóm bạn gồm Nguyễn Bính, Ngân Giang, Trần Huyền Trân về nhà mình ở Ngô Sơn chơi. Họ ngồi uống rượu dưới trăng. Ông chủ nhà Trúc Khê ra đề tài "Đêm hội Ngô Sơn" để các bạn xướng họa:

Non Ngô dưới ánh trăng rằm
Duyên may hội ngộ tri âm buổi này
Trần Huyền Trân liền đọc tiếp:
Rượu nồng chưa nhấp đã say
Nhưng tình đã thấy rót đầy lòng nhau

Nguyễn Bính đọc:

Chắc rằng gặp mãi nhau đâu
Duyên bèo nước có bền lâu bao giờ?

Ngân Giang tiếp:

Tiệc này dưới ánh trắng mờ
Tiệc sau e bóng người thơ lạc loài

Họ cứ thế đọc tiếp thành một bài thơ dài. Và điều đáng khâm phục là giọng thơ của người nào mang phong cách riêng của người ấy.

Trong số bạn bè văn chương thời đó, Nguyễn Bính được coi là người hay chữ nhất. Ông thường xuất khẩu thành thơ và những áng thơ đó không hề xoàng xĩnh.

Đây là câu chuyện vào thời kỳ Nguyễn Bính đã phải rời báo "Trăm hoa" về làm việc ở Ty Văn hóa Nam Định. Cái đêm ấy chắc phải thức khuya sáng tác nên hôm sau tới nhà bạn chơi, trông Nguyễn Bính lờ đờ mệt mỏi. Họa sĩ Nguyệt Hồ liền "xuất khẩu" bài thơ "tục" chơi chữ rất sành điệu trêu Nguyễn Bính:

Văn nghệ hay là văn gừng
Sao ông lửng khửng lừng khừng vậy ôi?
Hay là tối đã tác rồi
Sáng không tác được mệt nhoài tứ chi?

Cứ tưởng Nguyễn Bính đang mệt thế không ứng đối ngay được, không ngờ ông nhấp một ngụm nước rồi đọc luôn:

Sáng tác hay là tối tác đây?
Tối không tác đủ tác ban ngày
Xem ra sáng tác không bằng tối
Tối tác, ông ơi, sướng gấp hai!

Các bạn ngồi đó đều cười, gật gù khen tài ứng đối của Nguyễn Bính. Nhưng cũng có khi vì cách chơi chữ quá sắc sảo mà Nguyễn Bính làm mất bạn.

Nguyễn Bính chơi thân với một nhà thơ nữ còn trẻ, nhưng nàng lại "dính bùa yêu" của một người nhiều gấp đôi tuổi nàng. Năm 1954, Nguyễn Bính từ miền Nam tập kết ra Bắc, ông tìm đến thăm nữ nhà thơ nọ. Nữ nhà thơ tiếp ông thân ái.

Nàng để đĩa cam lên bàn. Trong lúc nàng hí húi bổ cam mời Nguyễn Bính thì ông đã viết xong hai câu thơ toàn vần C để trêu bạn, nhét xuống dưới đĩa cam:

Cô cầm cam, cụ cầm cô, cô cứ cỳ cèo co céo cụ. Cụ càng cao, cô càng cáu, cô càng cay cú cái cò con!

Nguyễn Bính về rồi, nữ sĩ đọc bài thơ giận tím mặt. Nàng quyết định cắt đứt quan hệ với Nguyễn Bính. Bạn bè biết chuyện liền có thơ giễu lại Nguyễn Bính:

Chơi chữ cam, chơi chữ chua cay, câu chuyện cũ càng, còn cáu kỉnh. Cô cấm cửa, cuối cùng cũng cắt!

Tuy nhiên, chuyện "không nhìn mặt nhau nữa" như trường hợp với nữ sĩ kia không xảy ra nhiều trong đời Nguyễn Bính.

Nguyễn Bính rất dễ yêu song cũng hay thất tình. Mỗi lần thất tình, ông thường trút nỗi niềm vào thơ. Những bài thơ như thế của Nguyễn Bính thường là hay. Chẳng hạn, một lần Nguyễn Bính cùng Vũ Hoàng Chương nhảy tàu hỏa lên Bắc Giang chơi. Ở đây Nguyễn Bính có một người bạn là nhà thơ Bàng Bá Lân. Bàng Bá Lân cùng nhóm thơ Bắc Giang mới lập một hội gọi là "Tao đàn Sông Thương". Tại Tao đàn này có một nữ sĩ từng hút hồn Nguyễn Bính bấy nay. Nguyễn Bính "kết lắm", nhưng nữ sĩ thì có vẻ chỉ mê thơ chàng chứ không mặn mà với con người chàng cho lắm.

Lần này Nguyễn Bính kéo Vũ Hoàng Chương lên để mong sự trợ giúp của bạn cho cuộc tình đi đến độ đơm hoa kết trái. Nhưng không ngờ tình hình càng trở nên xấu đi. Trên đường về, ngồi trong toa tàu, Nguyễn Bính đã làm tức thì những câu thơ và đọc cho Vũ Hoàng Chương nghe:

Sông Thương nước chảy đôi dòng
Bao giờ bên đục bên trong hài hòa
Ngậm ngùi một bước một xa
Đến đây là… đến đây là… là thôi!

Cái câu "Đến đây là… đến đây là… là thôi!" thật kỳ tài. Chỉ có tâm trạng kẻ thất tình thì câu thơ mới dùng dằng, ngắt quãng kiểu ấy. Về sau, hai câu cuối của Nguyễn Bính đưa vào bài "Rượu xuân".

Các nhà thơ thời Thơ Mới, dù sống ở tỉnh lẻ như Nguyễn Bính cũng ít nhiều biết chút tiếng Hán, tiếng Pháp.Vốn chữ Hán không nhiều nhưng Nguyễn Bính dịch thì rất giỏi. Một lần tại tòa soạn báo "Tiểu thuyết thứ năm" hội ngộ khá đông bạn bè, Nguyễn Bính muốn có chút tiền khao các bạn một bữa, ông liền đề nghị mọi người thi dịch thơ. Ông chủ bút Lê Tràng Kiều cũng hưởng ứng, liền "ra đề" bằng một bài thơ Đường:

Hoàng mai thời thiết gia gia vũ
Phương thảo trì đường cứ cứ oa
Hữu ước bất lai hoa dạ bán
Nhàn sao kỳ tử lạc đăng hoa

Mọi người cầm bút dịch, gạch xóa mãi chưa xong thì Nguyễn Bính đã xin được đọc bản dịch của mình:

Ao hồ tiếng ếch gần xa
Cỏ thơm ngào ngạt, ngoài nhà mưa rơi
Nửa đêm cái hẹn sai rồi
Quân cờ gỗ nhảm làm rơi hoa đèn

Mọi người phải thừa nhận bài thơ Nguyễn Bính dịch khá hay. Ông chủ bút Lê Tràng Kiều cao hứng liền "ra" tiếp "đề" khác:

Nhất ấp xuân giao vạn lý tình
Đoạn trường phương thảo, đoạn trường oanh
Nguyễn tương song lệ đồ vi vũ
Minh nhật lưu quân bất xuất thành

Lần này Nguyễn Bính lại dịch xong đầu tiên:

Một chén tiễn đưa tình vạn lý
Oanh buồn rầu rĩ, cỏ buồn phai
Mong đem lệ tưới thành mưa lớn
Ngăn bước đường anh buổi sớm mai

Nghe đến đây, mọi người lặng đi vì bài dịch quá hay. Ông chủ bút đành phải "ra đề" dễ hơn cho các nhà thơ khác tham gia dịch. Song cũng chỉ dịch thêm vài bài nữa là ông cho dừng lại vì nó liên quan đến số tiền nhuận bút ông phải thưởng.

Hôm ấy, Nguyễn Bính giật giải nhất. Số tiền đủ để ông khao cả nhóm bạn tại một quán ăn khá sang trọng của Hà thành.

Sinh hoạt, quan hệ của các nhà thơ trẻ hồi ấy là thế. Tài năng và phong cách sống của Nguyễn Bính là thế. Họ không giầu.Vả lại họ không quá câu nệ vật chất trong cư xử. Cách họ giao kết bạn bè thật trọng thị, chí tình chí nghĩa. Có lẽ đấy mới là cái tình đích thực của thi nhân!

Lê Hoài Nam

CHÚNG CON CHIẾN ĐẤU CHO NGƯỜI SỐNG MÃI 

VIỆT NAM ƠI !

Nam Hà

Đường dài đi giữa Trường Sơn

nghe vọng bài ca đất nước

Đất nước

Bốn ngàn năm không nghỉ

Những đạo quân song song cùng lịch sử

Đi suốt thời gian, đi suốt không gian

Sừng sững dưới trời, anh dũng hiên ngang

Đất nước

Của những câu chuyện đều làm ta rưng rưng nước mắt

Đã trở thành những bài ca không bao giờ tắt

Trên mỗi con đường, mỗi thôn xóm ta qua

Từ non ngàn cho tới biển xa

Đất nước

Của thơ ca

Của bốn mùa hoa nở

Đọc trang Kiều tưởng câu hát dân gian

Nghe xôn xao trong gió nội mây ngàn.

Đất nước

Của những dòng sông

Gọi tên nghe mát rượi tâm hồn

Ngọt lịm, những giọng hò xứ sở

Trong sáng như trời xanh, mượt mà như nhung lụa

Đất nước

Của những người mẹ

Mặc áo thay vai

Hạt lúa củ khoai

Bền bỉ nuôi con, nuôi chồng chiến đấu.

Đất nước

Của những người con gái, con trai

Đẹp như hoa hồng, cứng như sắt thép

Xa nhau không hề rơi nước mắt

Nước mắt để dành cho ngày gặp mặt

Đất nước

Của Bác Hồ

Của óc thông minh và lòng dũng cảm

Của những đèn pha cách mạng

Soi sáng chân trời, xuyên suốt đại dương

Ôi tuổi thanh xuân

Mang bốn nghìn năm lịch sử trong tim

Ta sung sướng được làm người con đất nước

Ta băng tới trước quân thù như triều như thác

Ta làm bão làm giông

Ta lay chuyển trời đất

Ta trút hờn căm để làm nên những vinh quang bất diệt

Giáng xuống quân thù

Như sấm sét không nguôi

Sức mạnh bốn ngàn năm đã biến thành bão lửa ngút trời.

Đất nước

Ta hát mãi bài ca đất nước

Cho tuổi thanh xuân sáng bừng lên như ngọc

Cho mắt ta nhìn tận cùng trời

Và cho chân ta đi tới cuối đất

Ôi Tổ quốc mà ta yêu quý nhất

Chúng con chiến đấu cho Người sống mãi,

Việt Nam ơi!

Tiền của Nhà nước, mang tiếng suốt đời và sự “phải đạo”!

(Dân trí) - Bác nói sợ “mang tiếng suốt đời”, thế chả lẽ các bác đi “tham quan, học hỏi” kia “mang tiếng suốt đời” chắc? Người ta chức tước to hơn bác nhiều, họ chả lo “mang tiếng”, bác hưu rồi, còn gì nữa mà “tiếng với chả tăm”. Sao không làm “chuyến tàu vét” cho buổi “hoàng hôn nhiệm kỳ” vốn đang trở thành “trào lưu” nhỉ?
 

(Minh họa: Ngọc Diệp)

Thư gửi bác Nguyễn Sự, nguyên Bí thư TP Hội An.

Thưa bác Nguyễn Sự!

Trước hết, xin phép được gọi là bác, lý do là bởi bác cũng thôi công tác rồi. Mọi chức tước giờ đã lùi về quá khứ, chúng ta là dân với nhau, bác nhỉ.

Thứ nữa, theo lý lịch bác hơn tôi 2 tuối (bác sinh năm 1956, tôi 1958). Người Việt ta, cứ ai sinh trước thì gọi là anh vậy.

Thôi, khỏi dài dòng, tôi xin vào chuyện ngay bác nhé.

Tôi đã từng “theo dõi” bác từ khi bác làm Chủ tịch Thị xã Hội An cho đến tận hôm nay, khi bác đã “hạ cánh an toàn” thấy hầu hết những việc bác nói, bác làm đều tốt. Tất nhiên, bàn tay có ngón dài, ngón ngắn, con người ta chẳng ai hoàn hảo và chẳng thể có ai làm việc gì cũng toàn “thành công tốt đẹp” cả. Tóm lại, về cơ bản, tôi đồng tình với bác.

Thế nhưng, cái chuyện vừa rồi thì tôi không đồng tình, thậm chí, tôi phản đối bác.

Ấy là việc bác không tham gia đoàn cán bộ đi công tác, học hỏi kinh nghiệm mà lãnh đạo tỉnh Quảng Nam dành cho các bác.

Tôi phản đối bác vì mấy lẽ.

Thứ nhất, bác là người không chịu, không, nói thế này cho phải nhẽ, là lười học hỏi. Một chuyến đi nước ngoài nhằm khảo sát các cơ sở du lịch, dịch vụ, thương mại... học tập kinh nghiệm về công tác quy hoạch, xây dựng các khu đô thị, khu kinh tế, quản lý du lịch, bảo tồn thiên nhiên tại Nam Phi là một chuyến đi vô cùng bổ ích. Nó không chỉ mở mang kiến thức cho cá nhân bác mà còn vô cùng có lợi cho tỉnh Quảng Nam quê hương bác.

Với đội hình hùng hậu mấy chục người này, sau khi học hỏi ở một xứ sở như Nam Phi, chắc chắn rằng các ngành kinh tế như du lịch, dịch vụ, thương mại… Quảng Nam ta sẽ bừng bừng khí thế.

Các vấn đề lâu nay như qui hoạch, xây dựng đô thị, khu kinh tế, khu du lịch và bảo tồn thiên nhiên sẽ đi vào nề nếp chứ dứt khoát không “lôm côm, nham nhở” và “trì trệ” như hiện nay. Thế mà bác không đi có thiệt cho người dân Quảng Nam nói riêng, cho nhân dân cả nước nói chung không cơ chứ.

Thứ hai, bác không đi lại còn “nói ngang”, rằng không muốn đi bởi vì đi để làm gì: “Đi học hỏi kinh nghiệm làm du lịch, mà làm du lịch ở nhà à? Chẳng giải quyết được vấn đề gì”.

Hơ! Sao lại chưng để làm gì? Để làm gì thì bên trên nói rồi, để mở mang, để học hỏi, để vân vân và vân vân. Bác nói thế chẳng hóa ra nói tuột rằng chuyến đi này là vô tích sự à? Nói thế, “phạm húy” chết.

Nhưng điều thứ ba này mới quan trọng, bác còn “bồi” thêm: “Có phải tiền của mình đâu mà đi vô, đi ra. Tiền của Nhà nước đi mệt lắm. Tôi không ưng, mang tiếng suốt đời”.

Hơ! Tiền của mình thì mới mệt chứ tiền của nhà nước, nói mệt là sao? Mà tiền mình thì một đống thế, ai dám bỏ ra mà “đi vô, đi ra”. Vâng, nó là tiền nhà nước, tức là tiền dân mà tiền dân là tiền chùa, không đi thì thiệt, không đi là dại.

Đã thế, bác lại còn sợ “mang tiếng suốt đời”. Bác nói thế chả lẽ các bác đi “tham quan, học hỏi” kia “mang tiếng suốt đời” chắc? Mà nói thật nhé, người ta chức tước to hơn bác nhiều, họ chả lo “mang tiếng”, bác hưu rồi, còn gì nữa mà “tiếng với chả tăm”. Sao không làm “chuyến tàu vét” cho buổi “hoàng hôn nhiệm kỳ” vốn đang trở thành “trào lưu” nhỉ?

Bác không đi, bác còn mắc một “tội” to nữa đấy. Đó là sự “không phải đạo” vì khi trả lời về chuyến đi này, ông Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Nam cho rằng việc đoàn “tham quan, học hỏi” là “phải đạo”.

Nói thật, chả biết hay bác học rộng biết nhiều, phải cái tội hay “suy diễn từ điển” nên lo sợ chữ “đạo” nó đa nghĩa, tức là ngoài cái “phải đạo”, “đạo lý” bác sợ nó còn có “đạo tặc” hay “vô đạo” mà phụ lòng tốt của người khác.

Hãy hiểu đơn giản đi bác ơi, nó là cái “đạo với lãnh đạo”, tất nhiên trong trường hợp này không phải là “đạo với dân” rồi vì đó là tiền nhà nước, tức là tiền thuế của dân.

Bác Phó Chủ tịch ấy, tôi thấy rất đáng kính trọng vì tinh thần “phải đạo”, biết “uống nước, nhớ nguồn”. Nhưng giá bác ấy làm một việc nhỏ, rất nhỏ thôi, đó là bỏ tiền tùi ra để “hành đạo” thì hay biết mấy. Tiếc thay, lại dùng ngân sách, tức là mồ hôi, công sức của dân…

Xin nói thật, bác cứ “lệch pha” thế này, thể nào mau mau từ chức, “hạ cánh” trước nhiệm kỳ. “Sống ở đảo người gù, ai thẳng lưng là dị dạng”, bác ạ. Thế nên bác ở lại, có khi…

Mà thôi, chẳng nói nữa, sợ bị phạt 5 triệu đồng thì, bác ơi, gần tháng lương của tôi đấy.

Tóm lại, vụ này “may” cho bác là có ông Giám đốc sở Văn hóa Thể thao & Du lịch cũng không đi (tất nhiên, ông này tế nhị, nói có việc riêng chứ không “huỵch toẹt” rằng “đi để làm gì, mang tiếng chết” như bác) nên bác có “đồng minh”, chắc cũng đỡ “cô đơn”.

Cuối cùng, xin bác thứ lỗi về lá thư đường đột và những lời đường đột.

Kính thư!

Bùi Hoàng Tám  

Hoan hô sai phạm “con voi”, xử lý… “con kiến”!

(Dân trí) - Với cung cách quản lý, giám sát và kỉ luật sai phạm “con voi”, kỉ luật “con kiến” như thế này thì sợi dây kinh nghiệm sẽ còn dài vô tận, “rút hoài không hết” như lời của Cố Trưởng Ban Nội chính Nguyễn Bá Thanh, phải không các bạn?

(Minh họa: Ngọc Diệp)

Ngay tại thời điểm này, một số công trình khủng đang bị tháo dỡ theo qui định của pháp luật nổi bật là khu biệt thự vàng ở Đà Nẵng. Tất nhiên, việc xử lý là đương nhiên và hoàn toàn đúng vì không thể sai phạm rồi “hiến” cho nhà nước, mà như lời của Bí thư Phạm Quang Nghị ở một vụ tháo dỡ tại Hà Nội: “Thế nói Nhà nước đi sử dụng sản phẩm trái phép à, Nhà nước, Thành phố sử dụng nói hơi nặng lời tí là “của gian” à?”.

Song, không khỏi có chút băn khoăn, xa xót. Đó là nhiều và rất nhiều tỉ đồng đã tan thành đất đá. Để xây dựng nên các công trình này đã là một khoản tiền khủng thì việc tháo dỡ còn tốn kém hơn rất nhiều.

Đành rằng làm sai thì chịu, nhưng vẫn tiếc hùi hụi bởi tiền, dù tiền nhà nước hay tiền của dân đều là tiền cả. Dân giàu thì nước mới mạnh. Trong khi đất nước còn nghèo, hàng nhiều tỉ đồng bỗng dưng thành phế liệu thì hỏi sao không khỏi xót xa!?

Việc này, tất nhiên lỗi đầu tiên và lỗi lớn thuộc về những đơn vị xây dựng trái phép. Thế nhưng, không thể không có trách nhiệm của các nhà quản lý. Neus như họ làm đúng chức phận của mình…

Ở đây có thể có 3 khả năng.

Khả năng thứ nhất, việc xây dựng không được phát hiện. Đây là điều khó xảy ra vì người dân chỉ đổ xe cát đã thấy một lực lượng hùng hậu đến nhìn ngó, rồi biên bản, rồi hoạnh họe…

Nhưng cứ cho là nó vẫn có thể xảy ra thì đó cũng là tội quan liêu của nhà quản lý. Một “quả núi” bỗng lù lù mọc lên thì không chỉ quan liêu mà đại quan liêu.

Thứ hai, có thể biết nhưng họ làm lơ, giả vờ như không biết. Mà cái sự biết mà không biết này, khó có thể “bịt mắt, bịt mồm” nhau… suông được.

Thứ ba, không loại trừ “cùng nắm tay nhau” bàn bạc để “lôi con voi” chui qua “lỗ kim khâu”. Và tất nhiên, nếu có bàn bạc thì không thể không có chuyện… “bổng lộc”, vẫn như lời của Bí thư Phạm Quang Nghị: “"Tôi cũng đoán rằng trong việc này, không biết chừng đã có ai đó làm ngơ, nhận quà biếu hoặc phong bao rồi để cho người ta làm sai"”.

Nếu như thế thì cực kỳ đau xót vì khi xây, “khổ chủ”  đã phải phong bao, phong bì, giờ dỡ có khi cũng lại phong bì, phong bao mà bao nhiêu tội nợ mình họ chịu cả.

Nghĩ lại, cũng thương thương bởi những gia đình vi phạm tốn tiền tốn của, tốn công tốn sức xây lên để phá. Giá như các cán bộ quản lý kiên quyết thì giờ đây, họ đã không tốn biết bao tiền của.

Thế nhưng còn đau xót hơn, khuyết điểm thì như “con voi” mà hình thức kỉ luật đối với khâu quản lý lại như… con kiến.

Quận Liên Chiểu chỉ nhận khuyết điểm, rút kinh nghiệm trước UBND TP. Các cơ quan liên quan gồm Phòng TNMT, Phòng Kinh tế, Đội Quy tắc đô thị, Văn phòng quận Liên Chiểu, UBND phường Hòa Hiệp Bắc cũng chỉ bị kiểm điểm, rút kinh nghiệm.

Tương tự, Chi cục Kiểm lâm cũng chỉ kiểm điểm ông Phan Thế Dũng - nguyên Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Liên Chiểu đương chức trong thời gian biệt thự xây dựng trái phép và một Phó Hạt trưởng phụ trách Trạm kiểm lâm Suối Lương.

Gần đây, có thêm 2 cán bộ là các ông Nguyễn Xuân Hoài - Đội trưởng Đội kiểm tra quy tắc đô thị quận Liên Chiểu và ông Trần Phước Huấn - nguyên Phó chủ tịch UBND phường Hòa Hiệp Bắc bị xử lý kỷ luật ở mức “khủng” hơn: Khiển trách!

Lại thương thương mấy bác bị “kiểm điểm” với “khiển trách” vì biết đâu phận “con sâu, cái kiến” nên đành… chịu trận?!

Và với cung cách quản lý, giám sát và kỉ luật sai phạm “con voi”, kỉ luật “con kiến” như thế này thì sợi dây kinh nghiệm sẽ còn dài vô tận, “rút hoài không hết” như lời của Cố Trưởng Ban Nội chính Nguyễn Bá Thanh, phải không các bạn?

Bùi Hoàng Tám

Thơ tình cuối mùa thu

Cuối trời mây trắng bay

Lá vàng thưa thớt quá

Phải chăng lá về rừng

Mùa thu đi cùng lá

Mùa thu ra biển cả

Theo dòng nước mênh mang

Mùa thu vào hoa cúc

Chỉ còn anh và em

Chỉ còn anh và em

Là của mùa thu cũ

Chợt làn gió heo may

Thổi về xao động cả

Lối đi quen bỗng lạ

Cỏ lật theo chiều mây

Đêm về sương ướt má

Hơi lạnh qua bàn tay

Tình ta như hàng cây

Đã bao mùa gió bão

Tình ta như dòng sông

Đã yên ngày thác lũ.

Thời gian như là gió

Mùa đi cùng tháng năm

Tuổi theo mùa đi mãi

Chỉ còn anh và em

Chỉ còn anh và em

Cùng tình yêu ở lại…

- Kìa bao người yêu mới

Đi qua cùng heo may.

                         Xuân Quỳnh

Chúng ta nợ lịch sử và dân tộc những gì?

Và chúng ta, nợ nước Việt, nợ lịch sử dân tộc, nợ các bậc tiền nhân- một sự phát triển mạnh mẽ, đầy khí phách để có thể bình đẳng với các dân tộc lớn- cả trí tuệ, tài năng và phẩm cách.

Từ xa xưa, dân gian đã có câu tổng kết về cái sự vụng, vô ý vô tứ trong nết ăn ở của con người: Bóc ngắn cắn dài. Cái sự vụng ấy, giờ đang ứng nghiệm với hai địa danh, khiến dư luận XH được dịp bàn loạn. Nhưng có phải là vô ý vô tứ không? Chắc là không.

Chúa Chổm và “hội chứng công tử Bạc Liêu”

Đó là vụ việc “vỡ nợ” của mấy cơ sở cấp ủy và t/p nọ. Đến mức một nữ kế toán đã đập vỡ bình trà, chỉ tay vào mặt một quan chức. Hệt cảnhcơm chẳng lành canh chẳng ngọt!

Mà ngọt sao được, nếu biết rằng, ở thời điểm chuyển giao giữa lãnh đạo nhiệm kỳ cũ và mới, thành ủy nọ (khóa mới) liên tục nhận được các “trát đòi nợ”. Hãnh diện chưa thấy đâu đã thấy mình biến thành “con nợ”, tổng cộng tới 2,819 tỷ đồng ở rất nhiều khoản. Từ khám sức khỏe, nợ bảo hiểm XH, đến soạn thảo văn bản, tiếp khách, sách báo, tài liệu, quà tặng…v.v.. Thậm chí có những món, chủ nợ đòi tới quá tam… năm bận, nợ vẫn hoàn nợ.

Gần đó, t/p khác cũng không chịu kém. Báo CA t/p HCM, ngày 03.12 cho biết, hiện t/p này nợ tới 300 tỷ đồng, nhiều khoản nợ không biết lấy đâu chi trả. Thậm chí không còn đủ tiền để trả lương cho công chức. Đọc báo cáo tình hình ngân sách, không ít cơ quan chức năng giật mình trước kiểu quản lý kinh tế vung tay quá trán khá lạ lùng. Năm 2012, ngân sách t/p có khoảng 494 tỷ đồng nhưng chi hơn 555 tỷ đồng, mất cân đối gần 50 tỷ đồng. Năm 2013, ngân sách t/p có 536 tỷ đồng, chi ngân sách gần 628 tỷ đồng, mất cân đối hơn 90 tỷ đồng. Ngoài mất cân đối và nợ ngân sách tỉnh, t/p còn gánh hàng chục món nợ với số tiền nhiều tỷ đồng.

Xưa, dân gian có thành ngữ nợ như chúa Chổm. Thế nên, mấy cấp ủy và t/p nói trên hiện đang… giữ ngôi này.

Cũng không biết còn có bao nhiêu tỉnh, t/p xứng đáng với ngôi vị chúa Chổm, bởi báo chí chưa đủ thông tin.

Nhưng dân gian cũng có khái niệm công tử Bạc Liêu, để nói về sự xài sang, vô tội vạ. Có điều công tử Bạc Liêu xưa xài sang bằng tiền của gia đình ông ta, còn ở đây nợ như chúa Chổm, bởi tiêu xài vô tội vạ “tiền chùa”.

Cũng bởi tiêu xài vô tội vạ, cho dù nhân danh “phát triển nóng”, thì rút cục cứ nợ năm trước “gối” vào năm sau.

Cái bình trà vỡ oan cũng bởi cái kiểu “gối” này đây!

Tiếc thay, từ lâu hiện tượng tiêu xài vô tội vạ, vung tay quá trán không chỉ của hai địa chỉ này, mà đã biến thành hiện tượng của nhiều ngành- và được gọi là “hội chứng công tử Bạc Liêu”. Hội chứng đó rất đa dạng.

Có hội chứng của các địa phương. Có hội chứng của… cả nước.

Đó là việc các tỉnh, t/p đua nhau xây dựng các trụ sở UBND (trung tâm hành chính) của tỉnh mình.

Cách đây hai năm, ông Ksor Phước, Chủ tịch HĐ Dân tộc QH cho biết đã đi đủ 63 tỉnh thành, và thấy rằng, nhiều tỉnh trụ sở to như cung điện, rộng mênh mông như công viên, trông như nơi du lịch thắng cảnh, đẹp và lộng lẫy nhưng rất phản cảm khi mà tỉnh còn nghèo, đất nước còn nghèo. Cái sự phản cảm ấy vẫn tiếp tục đua nhau xuất hiện.

Mở đầu, có thể kể đến TTHC t/p Đà Nẵng 37 tầng, cao nhất nước hiện nay, với tổng mức đầu tư 2.131 tỷ đồng. Rồi Nghệ An dự kiến xây dựng 27 tầng, chi phí 2.178 tỉ đồng. Rồi Khánh Hòa, tới 4.300 tỷ đồng. Hà Tĩnh, 1500 tỷ đồng. Bình Dương, hơn 1400 tỷ. Tiếp đến Lai Châu, Cần Thơ, Hậu Giang, Bà Rịa- Vũng Tàu, Sóc Trăng, và mới đây là Hải Dương, dự kiến đầu tư khoảng 2.060 tỷ đồng. Điều đáng nói, có những tỉnh nghèo, quanh năm “vác rá” xin hỗ trợ, nhưng nhất quyết phải có trụ sở để đời, chẳng chịu thua chị kém em.

Đến nỗi đã có cả những câu đồng dao mới của dân gian chế giễu:Trong những trụ sở to to/ Có những cái đầu nho nhỏ….

Đó còn là hội chứng xây tượng đài nghìn tỷ. Hội chứng này gây phản cảm và bất bình nhất trong dư luận XH. Sau những tượng đài nghìn tỷ, là những tượng đài trăm tỷ thi nhau xin xây dựng. Mà tượng đài đâu có ít. Thống kê ban đầu của ngành văn hóa, cả nước hiện có 360 công trình tượng đài, kể cả các công trình được xây dựng từ trước năm 1975. Nhưng đến nay có tượng đài nào hấp dẫn người dân, để người dân khâm phục bởi tính tư tưởng, tính thẩm mỹ cao, có tiếng vang trong làng điêu khắc thế giới? Hay hầu hết chỉ là những tượng “cổ động” phơi lối mòn, đành chịu trơ gan cùng…. bia miệng?

Cũng không chỉ có các địa phương, “hội chứng công tử Bạc Liêu” còn lan rộng khắp.

Đó là hiện tượng xe công, xe sang từng gây chấn động dư luận bởi sự lãng phí tiền bạc. Nếu biết rằng, số lượng xe công của VN hiện lên tới 40.000 xe, trung bình chi phí mỗi xe khá lớn, khoảng 320 triệu đồng/năm. Ước tính mỗi năm, 40.000 xe công tiêu tốn ngân sách nhà nước lên tới 12.800 tỷ đồng.

Đó là hiện tượng bộ máy cồng kềnh- hệ lụy của tầm tư duy ngắn hạn về tổ chức bộ máy, về sự thay đổi tách nhập- nhập tách, người tìm ghế chứ không phải ghế tìm người. Khiến chi phí phát sinh vô tội vạ, với một bộ máy hoành tráng hình thức, nhưng lại rất…. khiêm nhường về hiệu quả.

Và nay, hiện tượng “hoàng hôn nhiệm kỳ” (ký tá hàng loạt chức vụ trước khi nghỉ hưu), mà người có phát ngôn ấn tượng này là ĐBQH Lê Như Tiến. Thật ra, hiện tượng này xuất hiện từ rất lâu. Có điều, nó nhân danh chức trách, bổn phận trách nhiệm trong công tác cán bộ mà chẳng ai, dù biết mười mươi thì thầm to nhỏ, cũng ngại mổ xẻ. Giờ đây, “hoàng hôn nhiệm kỳ” buộc phải chịu phơi mình giữa thanh thiên bạch nhật.

Rất dễ dàng, bạn đọc, dư luận XH đều hiểu, đằng sau những dự án nghìn tỷ xây trụ sở to, tượng đài hoành tráng, là tư duy nhiệm kỳ, là những tỷ lệ phần trăm hoa hồng rất lớn, khiến cho các tỉnh, các nhóm lợi ích bất chấp dư luận, điều tiếng, đeo đuổi đến giây phút cuối cùng bởi lợi ích khai thác được từ chiếc ghế quyền lực. Cho dù mới đây, được biết, TTCP đã chỉ đạo tạm dừng việc xây các trụ sở- TTHC các địa phương.

Nhưng cũng có những “hội chứng công tử Bạc Liêu”, tiếc thay, lại…. cộng sinh từ chính cung cách quản lý lỏng lẻo ở tầm vĩ mô.

Người viết bài chú ý và tâm đắc với nhận xét của ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên CT Giảng dạy kinh tế Fulbright, trả lời Tuần Việt Nam, ngày 09/12 mới đây, lý giải những hiện tượng nêu trên. Có những nguyên nhân mang tính cục bộ, có nguyên nhân mang tính hệ thống. Nhưng, nguyên nhân hệ thống quan trọng hơn cả. Chính nguyên nhân hệ thống đã tạo ra cái gọi là “tâm lý ỷ lại”. Đó là cung cách quản lý ngân sách theo kiểu ràng buộc “ngân sách mềm” thay cho việc lẽ ra phải ràng buộc “ngân sách cứng”.  

Một bên là “nguồn sữa Thạch Sanh”, một bên là nguồn sữa phân cấp quản lý. Chính nguồn sữa Thạch Sanh này đã khiến các địa phương cứ khóc là được… ti bầu.

Ôi chao. 30 năm đổi mới, mà quản lý Nhà nước không bước ra nổi tư duy bao cấp, xin- cho.

Khiến chúa Chổm và hội chứng công tử Bạc Liêu có …. gien di truyền.

“Ngõ cụt” và món nợ quốc gia

Mới đây, cả XH lại “nóng” lên bàn luận về một con số lạnh lùng: Đồng hồ nợ công toàn cầu báo tin, tính đến 18 giờ (VN) ngày 11/10, nợ công của VN đã xấp xỉ 92,641 tỉ USD. Với dân số gần 92 triệu dân, trung bình mỗi người dân Việt hiện gánh 1.016 USD.

Điều đáng ngại, nợ công của VN hiện chiếm 46% GDP, tăng 9,6% so với năm trước. Cùng kỳ năm 2014, tổng nợ công VN trên 84,563 tỉ USD (thấp hơn 8,078 tỉ USD so với hiện tại), trung bình mỗi người Việt tại thời điểm đó gánh gần 933 USD nợ công. Năm 2013 tổng nợ công của VN khoảng 76,485 tỉ USD (thấp hơn 16,156 tỉ USD so với hiện tại). Tính ra, cứ sau 01 năm, nợ công VN tăng hơn 08 tỉ USD (báo Thanh niên, ngày 12/10).

Cứ đà này, rất có thể nợ công VN tăng tỷ lệ thuận theo thời gian, nếu VN không có những giải pháp mạnh ngăn chặn. Còn theo các chuyên gia kinh tế, nợ công cao đang có khả năng đe dọa sự tăng trưởng của quốc gia

Mặc dù, cách tính nợ công của VN hiện vẫn có những tranh cãi không thống nhất. Nếu như theo Bộ Tài chính, cách tính nợ công phải theo Luật Quản lý nợ công, thì theo Học viện Chính sách và phát triển (Bộ KH& ĐT), so với cách tính của Quỹ tiền tệ quốc tế và WB về nợ công VN, ngoài 03 khoản theo Luật (gồm nợ Chính phủ, nợ Chính phủ bảo lãnh và nợ của chính quyền địa phương), còn phải tính cả số nợ của Ngân hàng Nhà nước, nợ của DNNN và nợ của các tổ chức bảo hiểm và an sinh xã hội. Cách tính dựa theo Luật Quản lý nợ công hiện nay chưa phản ánh đúng bản chất số nợ. Đây cũng là quan điểm của nhiều chuyên gia kinh tế, thống kê trong nước và nước ngoài.

Như vậy, nếu tính đúng, tính đủ, hẳn con số nợ công của VN thực chất còn lớn hơn nhiều lắm.

Liệu những con số vỡ nợ của các địa phương nói trên, “hiện tượng công tử Bạc Liêu” có liên quan gì đến con số nợ công tăng lên nhanh chóng? Chắc chắn là có.

Tiếp xúc với các cử tri Q 4 (t/p HCM), mới đây, trước sự lo lắng của họ về cái “ngõ cụt” của VN- nợ công cao, nợ nhiều, chi nhiều- người đứng đầu nước Việt thẳng thắn thừa nhận vấn đề này. Ông cho rằng nợ công tăng cao có nguyên nhân từ rất nhiều dự án đầu tư không hiệu quả: Một dự án giao thông mà sau khi rà soát kỹ lại tiết kiệm được mười mấy ngàn tỉ tiền đầu tư. Như vậy thì mình làm dự toán ớn quá, quản lý lỏng lẻo, bê bối quá… Những cái đó dân phản ứng kinh khủng, gây bất lợi chính trị ghê gớm. (Lao động, ngày 08/12) Ông cũng thừa nhận hiện tượng chống tham nhũng ở nước Việt bị xếp hạng trên dưới 100 quốc gia: Buồn, xấu hổ lắm!

Thật ra thì người dân Việt đã buồn và xấu hổ từ rất lâu. Nhưng liệu nước Việt đã có những giải pháp gì để ngăn chặn nợ công tăng cao, phát triển bền vững?

Đây cũng là ý tứ mà bà Victoria Kwakwa (Giám đốc Quốc gia của WB tại VN) đặt câu hỏi cho người đứng đầu Chính phủ, tại Diễn đàn đối tác phát triển VN: “VN sẽ lấy nguồn ở đâu ra để tài trợ cho chương trình phát triển đầy tham vọng trong 05 năm tới?”.  

Chương trình 05 năm tới đó chính là kế hoạch phát triển mà người đứng đầu CP tuyên bố: “Kinh tế phải phát triển nhanh hơn, bền vững hơn 05 năm qua, trong đó tăng trưởng GDP bình quân 6,5-7% trên một nền kinh tế vĩ mô ổn định. Kiên quyết đảm bảo nợ công trong ngưỡng an toàn. Giữ bội chi ngân sách dưới 4% (thay vì 5-5,5% vài năm qua). Đảm bảo quỹ bảo hiểm xã hội. Tái cơ cấu hệ thống NH, tái cơ cấu và phát triển xây dựng nông thôn mới…”(VietNamNet, ngày 05/12)

Ở góc độ chuyên môn, nhiều chuyên gia kinh tế quốc tế tư vấn: Việc chuyển vai trò của Nhà nước từ sản xuất sang quản lý là rất cần thiết. Chính phủ VN cần có những bước đi rút ra khỏi những lĩnh vực không cần tham gia. Theo bà Victoria Kwakwa, những quyết định thay đổi vai trò của nhà nước như vậy, sẽ giúp VN cải thiện năng suất lao động, tạo ra một môi trường kinh doanh tốt hơn. Bởi theo bà, khi các nguồn vốn ưu đãi đã thu hẹp dần, VN sẽ phải dựa vào nguồn thu trong nước là chính. Trong khi đó, tỉ lệ thu ngân sách nhà nước trên GDP cho thấy xu thế giảm trong 05 năm qua, từ 27% xuống còn 21%. Xu hướng tăng năng suất lao động đang giảm dần, ở mức chưa đến 4% như hiện nay, là đáng quan ngại và không đảm bảo giúp VN tăng trưởng nhanh và bền vững.

Cũng theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế tại diễn đàn, một trong những điểm yếu của kinh tế VN là sự kiểm soát trực tiếp của NN, sự can thiệp vào nền kinh tế bằng sở hữu các biện pháp hành chính. Các DNNN và DN cổ phần hóa chưa có những thay đổi thực chất về quản trị DN. Mặt khác, sau 30 năm xây dựng kinh tế thị trường, khu vực DN tư nhân của VN vẫn yếu và mong manh; 97% DN tư nhân trong nước là DN vừa và nhỏ.

Dư luận XH hẳn còn nhớ, tháng 03/2015, cựu TT nước Anh Tony Blair sang thăm VN cũng đã từng khuyến cáo và cho rằng, thực tiễn kinh tế của nhiều quốc gia cho thấy, vai trò nhà nước không hiệu quả lắm trong việc điều hành các tổ chức kinh tế, kinh doanh.

Rõ ràng, bóng đang ở trong chân của nước Việt. Chân sút nào sẽ quyết định, làm bàn tăng trưởng?

Tại diễn đàn, câu trả lời của người đứng đầu CP khẳng định sẽ thực hiện đầy đủ và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, hiện đại, hiệu quả. Sẽ luôn ưu tiên khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, cụ thể là hỗ trợ phát triển DN vừa và nhỏ, coi đây là nội lực của đất nước, của nền kinh tế. Ngoài ra, theo Luật Ngân sách mới, trong 05 năm tới, VN sẽ giữ bội chi ngân sách nhà nước dưới 4%/năm. Bảo đảm nợ công trong giới hạn an toàn, gắn liền với việc sử dụng hiệu quả đầu tư công (Dân trí, ngày 5/12)

Như vậy, mọi việc còn trông đợi ở thì … sắp tới. Rõ ràng, những món nợ của nước Việt chúng ta không ít.

Nền kinh tế thị trường nước Việt nợ một môi trường kinh doanh thực sự bình đẳng, một cung cách quản lý, kiểm soát chặt chẽ, hiệu quả.

Quản lý Nhà nước nợ nhân dân một nền quản trị quốc gia văn minh, dân chủ và văn hóa, có nền tảng là sự công khai- minh bạch

Và chúng ta, nợ nước Việt, nợ lịch sử dân tộc, nợ các bậc tiền nhân- một sự phát triển mạnh mẽ, đầy khí phách để có thể bình đẳng với các dân tộc lớn- cả trí tuệ, tài năng và phẩm cách.

Kỳ Duyên