CÁCH NHAU CHỈ MỘT GIẤC MƠ

Tạp bút

Nguyễn Thị Hậu

Vài năm gần đây nhiều người Sài Gòn có thói quen rủ nhau đi cà phê, thư giãn, mua sắm ở ngoài trung tâm thành phố, họ rủ nhau qua Phú Mỹ Hưng, khu đô thị mới trẻ trung và thoạt gặp, ta thấy nó mang dáng vẻ của một Singapore bởi sự quy hoạch hạ tầng “đâu ra đấy”, vẻ hiện đại của những công trình kiến trúc và nếp sống “văn minh đô thị” của cộng đồng dân cư.

Hai mươi năm trước Phú Mỹ Hưng bắt đầu được khởi công xây dựng. Lúc đó ít người Sài Gòn biết về khu đô thị mới này, bởi nó ở phía nam thành phố, một vùng lầy trũng ngập nước triều, kênh rạch chằng chịt. Ngày nắng hơi phèn bốc lên cháy da, ngày mưa mờ mịt đi cạnh nhau không nhìn rõ mặt. Những mái lá nghèo, những cây cầu dừa cầu tre lắc lẻo, “đám lá tối trời” trải dài theo kinh rạch ngút mắt không lọt nổi một tia nắng mặt trời giữa trưa… Cách trung tâm Sài Gòn – chợ Bến Thành khoảng 6,7 cây số thôi mà chỉ cần đi qua Kinh Tẻ ta như lọt vào một thế giới khác, từ nơi đây nhìn về quầng sáng rực lên phía trung tâm thành phố là cả một giấc mơ.

Chỉ trong vòng gần mười năm hình hài của một thành phố mới đã hiện lên rõ nét. Đầu tiên là con đường chính đông - tây thênh thang mười mấy làn xe, trên dải phân cách những hàng cây xanh được trồng cùng lúc với sự khai sinh con đường đã tỏa bóng mát. Một bên đường thi thoảng có những hồ nhỏ đầy hoa sen hoa súng, vốn là những đoạn còn lại của con rạch dài trước đây, được nạo vét lại, trồng cỏ trên bờ thả cá dưới hồ. Ngày nghỉ nhiều người đến đây thả câu ngả mình trên cỏ nghe cá đớp mồi mà chẳng quan tâm đến việc con cá nào đang cắn mồi kéo chiếc cần câu.

Trong phố, những tòa nhà kiến trúc đẹp và hiện đại được xây dựng với tốc độ chóng mặt. Rồi khu công sở văn phòng, thương mại dịch vụ, khu dân cư trung cấp cao cấp… cùng nhau bắt đầu một cuộc sống mới. Trong những khu phố luôn có một công viên nhỏ, thảm cỏ xanh, bụi hoa thấp, vài trò chơi vận động cho trẻ em… Không khó để nhận thấy nét duyên dáng và chỉn chu trong quy  hoạch  tổng  thể  ở Phú Mỹ Hưng. Những khu  phố  khác  nhau xen kẽ là giải  pháp thông  minh nhằm tích hợp  trong một không gian không quá rộng lớn đầy đủ cả môi trường tự nhiên và  cấu trúc hạ tầng dịch vụ đô thị với  tất  cả những  tiện  ích hiện đại mà không làm cho đô thị trở nên chật hẹp bức bối, vẫn thoáng đãng và bình yên.

Lang thang trên những con đường, những khu phố hay ngồi lặng lẽ trong một quán cà phê, quán bar ở Phú Mỹ Hưng, bạn có thể cảm nhận được sự đa dạng là yếu tố đặc trưng văn hóa ở đây. Đa dạng trong thành phần cư dân đến từ nhiều nơi trong và ngoài nước, đa dạng trong giao tiếp, trong giáo dục, trong ngành nghề, trong ẩm thực, trong các lễ hội hoành tráng nhưng vẫn mang tính nhân văn và truyền thống. Với sự đa dạng văn hóa, Phú Mỹ Hưng thực sự trở thành một trung tâm văn hóa, là địa chỉ kết nối giao lưu của nhiều nền văn hóa khác nhau.

Nhìn chung dân cư sinh sống ở Phú  Mỹ  Hưng  đều thuộc thành phần khá giả, cùng với nhiều Việt  kiều  và công  dân  nước  ngoài đến làm việc tại TP.HCM  thuê nhà  sống  tại  đây.  Trong quá trình cộng cư đã có sự tiếp biến,  giao lưu về văn hóa giữa  các  cộng đồng, trở  thành  một đô thị mới “đa văn hóa” như đặc điểm truyền thống nổi trội của Sài Gòn từ hàng trăm năm nay.

Tuy có nhiều trường học, quán ăn dành cho những “tiểu cộng đồng” nhưng các  cộng  đồng dân cư  không  ẩn  mình  trong không gian văn hóa riêng như  các “tiểu  văn hóa” khác tại các đô thị lớn, mà hầu  như không có sự ngăn cách đáng kể nào trong việc hòa hợp và thích nghi với nhau giữa các “tiểu cộng đồng”cư dân. Điều này có lẽ bắt nguồn từ một nền tảng kinh tế - văn hóa “đô thị văn minh hiện đại” của Phú Mỹ Hưng, được xác định rõ ràng khi bắt đầu quy hoạch, xây dựng và quá trình phát triển hơn hai mươi năm nay.

Cảnh quan đô thị với những không gian công cộng thiết kế, xây dựng mang vẻ đẹp giản dị mà tiện lợi là một yếu tố thu hút những người trẻ đến đây tổ chức những sinh hoạt cộng đồng. Giữa khung  cảnh một bên là những tòa nhà nhiều màu sắc kiểu dáng rất hiện đại với bên kia vẫn là dòng sông nước lặng lờ xanh in bóng dừa nước, một bên là những quán cà phê quán bar quán ăn với bảng quảng cáo bằng nhiều ngôn ngữ và bên kia thấp thoáng chiếc ghe tung chài mỗi sớm, làn khói bếp mong manh mỗi chiều… Sự tương phản này như một tác phẩm của “nghệ thuật sắp đặt”, vẻ lộng lẫy không làm lu mờ mà làm cho nét đẹp đơn sơ giản dị nổi bật hơn lên. Sống ở Phú Mỹ Hưng người ta cảm nhận rõ ràng giá trị của môi trường tự nhiên bởi nó làm cho môi trường nhân tạo trở nên đáng sống và sống đẹp.

Tại Phú Mỹ Hưng cảnh quan tự nhiên được giữ lại, “bảo tồn” như những “điểm nhấn” trong một đô thị hiện đại. Tuy nhiên cũng cần gắn kết Phú Mỹ Hưng với thành phố hiện có về không gian văn hóa, để văn hóa Phú Mỹ Hưng không lẻ loi, cách biệt với văn hóa “Sài Gòn ba trăm năm”. Không gian văn hóa nào có thể kết nối đô thị mới với thành phố Sài Gòn còn lưu giữ nhiều dấu tích của hơn một trăm năm phát triển?

Chính là không gian văn hóa của cộng đồng dân cư trước đây từng sống tại khu vực “Nhà Bè nước chảy chia hai…”. Họ đã sinh sống trong  môi  trường  thiên  nhiên  tại  đây và đã có  những  ứng  xử  thế  nào với  thiên nhiên,  ứng xử thế nào trong xã hội? Cảnh quan tự nhiên đầm lầy sông nước như thế thì chắc hẳn nơi đây cũng là nơi “văn hóa sông nước” thấm đẫm trong sinh hoạt, lối sống…

Có lẽ hiểu được điều đó nên đi trên những con đường, qua những tòa nhà sang trọng có khi ta bắt gặp một vài cảnh quan thôn dã như vườn chuối, dòng kinh cây cầu, khu vườn hoa lá đơn sơ, ngôi nhà gỗ mái ngói cổ xưa… mà những người thiết kế đã cố gắng “phục dựng” lại. Trong  sự  đa  dạng văn  hóa  của  Phú  Mỹ  Hưng  hiện  tại,  sự hiện  diện  của  văn  hóa truyền thống là  một  điều đáng  quý, là  một nét độc đáo trong  bức  tranh văn  hóa  đa  dạng  của khu đô thị này. Chính điều đó làm nên một Phú Mỹ Hưng “như bên Tây” nhưng vẫn là một Phú Mỹ Hưng của Sài Gòn, của Việt Nam.

Nhiều năm trước trong chúng ta mấy ai có thể hình dung ra một đô thị văn minh hiện đại như thế mọc lên giữa vùng hoang hóa ngoại ô Sài Gòn hoa lệ? Còn giờ đây, giữa những vùng sâu vùng xa và những khu đô thị mới như thế này cũng chỉ cách nhau một giấc mơ…

Mong lắm thay ngày giấc mơ đó trở thành hiện thực.

Sài Gòn 17/12/2014