Hồi ức Thiếu tướng Hoàng Đan

Hồi ức chiến trường của 

Thiếu tướng Hoàng Đan

NXB Quân đội Nhân dân vừa ấn hành tập sách "Từ sông Bến Hải đến Dinh Độc Lập" - những trang hồi ức có giá trị như một tư liệu lịch sử sống động, một tác phẩm lý luận quân sự quý báu của Thiếu tướng Hoàng Đan.

Thiếu tướng Hoàng Đan (1928 - 2003) là một trong những vị tướng tài năng của quân đội nhân dân Việt Nam; một cán bộ chỉ huy đã lăn xả qua bao chiến trường, từ kháng chiến chống Pháp đến chống Mỹ. Ông sinh trưởng tại Nghệ An, trong một gia đình danh tướng, là hậu duệ đời thứ 21 của Hoàng Tá Thốn, tướng đời Trần, từng được phong là Sát Hải Đại Vương.

Vốn dòng nhà tướng, lại sinh trưởng trong một dòng họ đỗ đạt, có tư tưởng chống đối chính quyền phong kiến, nên dẫu "chỉ mong muốn trở thành một thường dân, làm nghề tự do", thì khi chiến tranh nổ ra, lịch sử vẫn chọn ông theo đời binh nghiệp. Chặng đường 50 năm quân ngũ đã chứng tỏ, ông sinh ra để làm một người lính, một cán bộ chỉ huy, một nhà lý luận quân sự... Và trong những trang di cảo của ông, nay được xuất bản thành cuốn "Từ sông Bến Hải đến Dinh Độc Lập", chất lính đã kết hợp hài hòa với phẩm chất tài hoa của người "con nhà đỗ đạt". 

Ngay từ "Đôi lời tâm huyết" đầu cuốn sách, vị Thiếu tướng đã chân thành chia sẻ: "Bây giờ tuổi đã cao, sức đã yếu, tôi muốn ghi lại cuộc đời mình. Trước hết để con cháu biết cha, ông đã sống như thế nào. Sau nữa, nếu có thể sẽ giúp ai đó muốn biết thêm trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, quân đội ta đã chiến đấu từ nhỏ đến lớn, từ ít kinh nghiệm ban đầu cho đến lúc dày dạn trận mạc, đọc những trang hồi ức này, tôi cũng thấy vui vui".

Xuyên suốt gần 200 trang sách, bao quát chặng đường hơn 60 năm của lịch sử dân tộc, Thiếu tướng Hoàng Đan tuân thủ sát sao mục đích đó. Những trang di cảo của ông được thể hiện như một hình thức nhật ký chiến trường, một cuốn tư liệu lịch sử trải dài theo trình tự thời gian. Tác giả, từ dòng ký ức, đã ghi lại rất tỉ mỉ, từng trận đánh, từng chiến dịch, từng cuộc hành quân... một cách khách quan, không né tránh cả những sai lầm, thất bại.

Khi viết về Thiếu tướng Hoàng Đan, Thượng tướng - Giáo sư Hoàng Minh Thảo chia sẻ: "Ông không chỉ là một nhà chỉ huy tài giỏi, mà còn là một nhà lý luận quân sự xuất sắc. Ông kết hợp thực tiễn và lý luận, do đó mà có tính học thuật cao".

Thiếu tướng Hoàng Đan, chụp tại chiến trường Khe Sanh năm 1968.

Trang bìa cuốn sách.

Phong cách chỉ huy và tác phong nhà binh thể hiện rõ trong lối diễn đạt ngắn gọn, súc tích, giàu cứ liệu lịch sử. Thường sau mỗi trận đánh, mỗi chiến dịch, vị Thiếu tướng đều có những kết luận ngắn gọn, trình bày những đúc kết và kinh nghiệm cá nhân của ông. Giá trị học thuật, khoa học của những trang viết thể hiện ở tính khách quan trong nhận định của tác giả. Chẳng hạn, khi viết về Chiến trường Khe Sanh năm 1968, thay vì nhận định chủ quan về tình hình địch, ông trích dẫn cách đánh giá của chính những hãng thông tấn nước ngoài như báo Tin hàng ngày của Anh, hãng tin Mỹ AP, đài phát thanh BBC...

Bên cạnh sự nghiêm cẩn, chặt chẽ và khoa học của một nhà quân sự, các trang viết thỉnh thoảng còn ẩn giấu nụ cười hóm hỉnh đầy chất Nghệ. Đặc biệt là trong những dòng rất hiếm hoi kể về chuyện tình riêng của mình. Ngoài mối tình đầu "chỉ cầm tay nhau để nói chuyện, gần gũi nhất là nụ hôn khi đến và khi về", vị Thiếu tướng còn tâm sự về cuộc hôn nhân "sắp đặt" của mình. "Giữa đám đông người, chúng tôi chỉ nhìn nhau, chứ không được nắm tay nhau. Lễ ăn hỏi như ngày nay người ta thường gọi được coi như là xong. Ăn thì có ăn cháo gà. Hỏi thì không ai hỏi gì cả... Sau này vợ tôi thường nói đùa, anh cưới vợ không một bát nước lã".

Ngoài các trang viết, "Từ sông Bến Hải đến Dinh Độc Lập" còn tập hợp nhiều hình ảnh tư liệu quý giá về các sự kiện, các nhân vật lịch sử. Cuốn sách được xuất bản song ngữ Việt - Anh.

Hà Lin