THƠ & BÌNH THƠ
-----------------------

THỜI GIAN - CUỘC ĐỜI

                          Nguyễn Mạnh Đẩu 

Tự bao giờ đến bao giờ

Thời gian không khởi đầu và đâu kết thúc

Chỉ có loài người đặt ra từng cột mốc

Để tính vắn dài

so sánh chuyện trước sau.

Dẫu ai đi đâu về đâu

Thời gian là thước đo chung tất cả

Sống ở trên đời biết bao điều trả giá

Mà thời gian – chỉ có thời gian !

Thời gian là thước đo của mọi công trình

Phán xử đúng sai nghiệt ngã

Là kẻ thù của sự già nua

Níu kéo cùng lịch sử.

Thời gian ngừng trôi trước phút đợi chờ

Là tốc hành trong những giờ yên ả

Thời gian tô hồng đôi má

Nhuộm bạc mái đầu

Có sao đâu!

Tạo hóa vốn công minh là thế

Ai trẻ cũng sẽ già - Mà ai già chưa qua trẻ!

Thời gian giúp mọi lỗi lầm hối cải

Giúp cái dại khờ từng nếm trải đi lên

Giúp con người nhận rõ nhau thêm

Thao thức - đêm dài

Ngày miệt mài - trôi nhanh quá

Mọi sự hững hờ phải trả

Thời gian chẳng đợi chờ ai…

Thời gian là ngọc, là vàng

Không! Nó là cuộc đời ta đó

Một gạch nối thôi

biết bao điều ẩn chứa …

Chẳng có sự đối đầu muôn thuở

Không có cái xấu vĩnh hằng

Chỉ có TÌNH NGƯỜI sống mãi với thời gian

Ngoảnh mặt với thời gian

Là ngoảnh mặt với chính cuộc đời ta đó!

                                  17 - 10 - 1988

Ngày 5 - 5 - 2020, tôi đăng lại bài thơ này lên trang Facebook. Liền sau đó, ngày 8 - 5 - 2020, tôi nhận được Lời bình của bạn Lương Hiền. Theo tôi, đây là một Lời bình rất hay, thể hiện sự đồng cảm về tứ thơ của tác giả. Lời bình là sự giải mã và thổi hồn vào bài thơ.Tôi xin chân thành cảm ơn bạn Lương Hiền !

     CẢM THỨC VỀ THỜI GIAN

TRONG THƠ NGUYỄN MẠNH ĐẨU

                                                Lương Hiền                               

   Thời gian - một khái niệm chỉ một hiện tượng vô hình của vũ trụ, nhưng lại hiện diện rất hữu hình trong cuộc sống của chúng ta, và chi phối đến tất cả muôn loài. Vì thế, thời gian có ý nghĩa vô cùng  quan trọng đối với cuộc đời của mỗi con người. Bàn về ý nghĩa về thời gian thì muôn màu, muôn vẻ , từ xưa đến nay cũng đã có rất nhiều người viết và bàn thời gian với những cảm quan khác nhau. Hôm nay, tình cờ đọc một bài thơ trên Facebook có nhan đề “ Thời gian- Cuộc đời ” của tác giả Nguyễn Mạnh Đẩu, tôi lại ngẫm ra được nhiều điều mới lạ về triết lý nhân sinh vô cùng sâu sắc qua cảm thức  thời gian của tác giả  .

    Tác giả mở đầu bài thơ bằng ý niệm về thời gian trong vòng tuần hoàn của vũ trụ và trong suy nghĩ của con người.

                           "Tự bao giờ đến bao giờ
                          Thời gian không khởi đầu và đâu kết thúc
                          Chỉ có loài người đặt ra từng cột mốc

                          Để tính vắn dài

                           so sánh chuyện trước sau" .

     Tác giả đã nêu rõ quy luật của thời gian là “ Không có khởi đầu và đâu kết thúc’’, bởi nó là một dòng chảy vô tận của vũ trụ. Nhưng trong dòng chảy đó thì cuộc đời mỗi con người chỉ là một khoảng  hữu hạn nhỏ bé,  sự kết thúc thời gian của thế hệ này lại là sự khởi đầu thời gian của thế hệ khác. Vì thế :” Loài người đã đặt ra từng cột mốc - Để tính vắn dài, so sánh chuyện trước sau”. Tác giả đã rất tinh tế khi cho ta hiểu rõ một điều: Thời gian của vũ trụ thì vô hình nhưng lại hiện diện rất hữu hình trong cuộc đời con người qua từng cột mốc đời, mỗi chặng đường đời đều có trên thước đo thời gian.

      Thời gian  là thước đo chung cho tất cả, nhưng  giá trị của thời gian thì  phụ thuộc vào chính mỗi con người:

                        " Dẫu ai đi đâu về đâu
                     Thời gian là thước đo chung tất cả
                     Sống ở trên đời biết bao điều trả giá
                     Mà thời gian – chỉ có thời gian! "

    Trên hết tất cả, thời gian quyết định giá trị và sự hiện hữu của con người trong cõi nhân gian. Tiền bạc có thể mua được mọi thứ nhưng không thể mua được thời gian . Sử dụng thời gian  giá trị hay vô giá trị  là phụ thuộc vào người sử dụng. Cuộc đời đẵng đẵng tháng ngày, niềm vui , nỗi buồn xen lẫn nhau. Ai gieo nhân lành thì hái mùa quả ngọt, cũng như những ai gieo gió thì gặt bão. Đó là cái giá của đời, nhưng không lúc nào ta cũng thấy được nhãn tiền mà phải trải qua một thời gian thì mới biết. Thời gian là minh chứng cho tất cả :

                               “    Sống ở trên đời biết bao điều trả giá
                                      Mà thời gian - chỉ có thời gian!”

                hay         “Thời gian là thước đo của mọi công trình
                                        Phán xử đúng sai nghiệt ngã”

    Tạo hóa vốn công minh nhưng cũng vô cùng nghiệt ngã. Thời gian là tên trộm tinh quái đánh cắp nét trẻ trung trên khuôn mặt chúng ta. Thời gian lặng lẽ tước đoạt sức khỏe và những gì còn sót lại của một đời người:

              "  Thời gian tô hồng đôi má
                 Nhuộm bạc mái đầu
                 Có sao đâu!
                Tạo hóa vốn công minh là thế
                Ai trẻ cũng sẽ già - Mà ai già chưa qua trẻ!"

      Vì thế, mỗi giây phút qua đi là người ta đã vĩnh viễn mất đi một phần cuộc đời trong ấy có tuổi trẻ. Xuân của đất trời là tuần hoàn nhưng với con người thì "xuân bất tái lai". Con người dù có biết thế, dù cố níu giữ, nâng niu, trân trọng, gìn giữ  tuổi thanh xuân đến đâu dường như ta cũng khó có thể thể chiến thắng quy luật của tạo hóa. Bởi thời gian của vũ trụ là vô hạn trôi chảy không ngừng, thời gian cuộc đời con người là hữu hạn. Đọc những dòng thơ này, ta thấy rõ được cái nhìn điềm tĩnh của tác giả trước sự vô thường của cuộc đời trong quy luật dòng chảy thời gian.

     Thời gian còn là liều thuốc hữu hiệu nhất chữa mọi vết thương lòng cho ta, giúp ta khôn lớn, trưởng thành. Thời gian cũng giúp con người hiểu nhau để rồi  xích lại gần nhau hơn sau những tháng năm chung sống, nhưng cũng có thể là tòa án công minh giúp ta nhận rõ chân tướng  con người. Để rồi từ đó ta tự lựa chọn cho mình cách sống đúng đắn nhât.

                    " Thời gian giúp mọi lỗi lầm hối cải
                   Giúp cái dại khờ từng nếm trải đi lên
                    Giúp con người nhận rõ nhau thêm "

    Xuyên suốt cả bài thơ là giọng thơ lắng đọng suy tư chiêm nghiệm về triết lý nhân sinh trong từng cảm quan về thời gian của tác giả.  Càng về cuối bài thơ,  điều đó  càng được bộc lộ rõ. Tới đây, giọng thơ  càng  hối hả, gấp gáp hơn như muốn trút hết nỗi lòng bộc bạch của tác giả:

                        " Thời gian là ngọc, là vàng

                         Không! Nó là cuộc đời ta đó

                          Một gạch nối thôi

                          Biết bao điều ẩn chứa…"

     Đọc khổ thơ trên, ta thấy  tác giả Nguyễn Mạnh Đẩu có một cảm thức về thời gian sâu sắc và tinh tế vô cùng. Xưa nay, một câu nói cửa miệng trong nhân gian thường nói : « Thời gian là vàng ngọc » Nên chớ lãng phí thời gian, lãng phí thời gian là lãng phí cuộc đời. Với Nguyễn Mạnh Đẩu, ông đã gắn giá trị thời gian với cuộc đời của một con người, điều đó rất đúng với quy luật nhân sinh. Thời gian là điểm khởi đầu và kết thúc hành trình chặng đường đời của một con người : « Một gạch nồi thôi/ Biết bao điều ẩn chứa ». Đây không là một dấu gạch nối thông thường mà đó là nhịp cầu nối giữa hai bờ sinh - tử của đời người. Nó là dòng thời gian vắt qua năm tháng cuộc đời, có người dấu gạch nối đó vắt qua hai thế kỷ với bao biến cố thăng trầm.  Dấu gạch thời gian – dấu gạch cuộc đời, biết bao điều ẩn chứa.  Cầu thời gian -chứng nhân lịch sử  của đời người, nó là thước phim quay lại dấu ấn cuộc đời của mỗi cá nhân  trên cõi thế gian này. Dấu gạch nối đó có thể đậm, hay nhạt, nó có thể dễ phai nhạt ngay nhưng cũng có những dấu gạch nối cuộc đời được khắc sâu trong tâm khảm của thế gian tựa như khắc bằng đá hay đúc bằng vàng, tùy vào giá trị quỹ thời gian mà ta đã sử dụng khi ta còn tại thế trên cõi nhân sinh.  

      Khép lại bài thơ, tác giả lắng lại  trong những suy ngẫm, chiêm nghiệm về thời gian, về cuộc đời như một lời nhắc nhở  tâm tình :    

                           " Chẳng có sự đối đầu muôn thuở
                            Không có cái xấu vĩnh hằng
                            Chỉ có TÌNH NGƯỜI sống mãi với thời gian
                             Ngoảnh mặt với thời gian
                            Là ngoảnh mặt với chính cuộc đời ta đó!"

      Năm tháng sẽ trôi qua, thời gian không ngừng chảy, tất cả mọi sự thiên biến, vạn hóa đều vô thường trong cuộc đời này. Hôm nay thế này nhưng mai đã là thế kia. Cho nên «  Chẳng có sự đối đầu muôn thuở » mà cũng « không có cái xấu vĩnh hằng ». Tất cả là vô thường, tất cả sẽ đổi thay. Nhưng duy chỉ có một điều bất biến, không gì thay đổi giá trị của nó được- đó là TÌNH NGƯỜI. Chữ TÌNH NGƯỜI được tác giả viết in hoa là biểu tượng cho một tình người cao đẹp ; một tình người mang giá trị đích thực của đời. Từ đây, tác giả muốn nhắn nhủ tới mọngười : Trên cõi đời này, mọi thứ đều là phù du, tạm bợ ; chỉ có TÌNH NGƯỜI là  vững bền muôn thuở.  Và thời gian là minh chứng cho tất cả.

       Cho dù cuộc đời của chúng ta có ở vào mốc thời gian nào đi chăng nữa thì mỗi chúng ta cũng hãy  nâng niu trân trọng từng khoảnh khắc thời gian mà ta có được. Bởi nếu chúng ta cứ vô tình «  ngoảnh mặt  với thời gian », có nghĩa là  ta đang  lãng phí quỹ thời gian vào những việc vô nghĩa, bất nhân là ta đang chà đạp lên chính cuộc sống của mình.  Cuộc đời mỗi con người đều in dấu trên những mốc thời gian. Vì thế chúng ta hãy sống có ý nghĩa, sống hết mình cho hiện tại để mỗi phút giây qua đi là những khoảnh khắc đầy giá trị, khiến ta không còn phải nuối tiếc với quãng thời gian đã đi qua. Nếu cuộc đời của ai đó đã bước sang thu, sang đông,  thì cũng đừng vội giật mình, hụt hẫng, ta không còn trẻ tuổi thì ta hãy "trẻ lòng". Tìm lại cho mình những đam mê, những sở thích mà trước kia chưa theo đuổi được.để cho những khoảnh khắc thời gian còn lại « là ngọc, là vàng ».

      Với thể thơ tự do, giọng thơ lúc nhỏ nhẹ tâm tình như một lời nhắn nhủ, lúc gấp gáp, trào dâng như muốn trút hết tâm can của tác giả, ngôn ngữ cô đọng, giàu tính triết lý,   bài thơ đã đạt được đích mà tác giả đặt ra. Đó là đọc xong bài thơ ai cũng phải giật mình thức tỉnh : Mình phải sống sao đây để thời gian không vô nghĩa. Một vấn đề nhân sinh đặt ra ở đây mà ai cũng phải suy ngẫm : THỜI GIAN -  CUỘC ĐỜI - TÌNH NGƯỜI. Phải sống sao đây cho xứng !

                                                      Ngày 8 - 5 - 2020