THƠ VÀ BÌNH THƠ

Bài 1

------

KÝ HOẠ

        

             Nguyễn Mạnh Đẩu

Lão - U 70

Vợ lão già

Con lão lớn

Cháu lão ngoan

Nhà lão vững chắc

Lại đã Phó Thường Dân.

Lão đã yếu tay chân

Vẫn ham chơi Tennis

Vẫn căng đầy cảm xúc

Sau từng trận giao tranh.

Không phải nghiệp văn chương

Mà đam mê xới cày trên cánh đồng chữ nghĩa

Cảm xúc ập ùa từng câu chuyện kể

Từng trang thơ thao thiết cõi lòng

Xe gia đình

Lão vẫn cầm vô lăng

Khi rong ruổi thăm thú bạn già

Lúc đăng đàn lễ lạt

Hàn huyên tri kỷ tri âm

Còn mái đầu bạc

Ra hiệu cải lão hoàn đồng

Lão chẳng có gì khác

Vẫn náo nức quyện hoà

Giữa bao cuộc vui chung !

Mỹ Đình, 07/9/2016

LỜI BÌNH :

-------------

CẢM NHẬN VỀ MỘT BỨC

    CHÂN DUNG KÝ HỌA

                                                           Ngô Quý Vân

Xưa nay, người đời vẫn ký họa bằng tranh, kể cả ký họa chân dung hay cảnh vật. Thế nhưng, nay ta lại bắt gặp một bức ký họa chân dung bằng ngôn ngữ thơ rất độc đáo của Nguyễn Mạnh Đẩu. Với giọng thơ tự trào, hóm hỉnh, pha chút ngạo nghễ, ngang tàng - một phong cách đậm “chất lính chiến” , tác giả đã tự phác họa nên bức chân dung Lão phu Nguyễn Mạnh Đẩu rất ung dung, tự tại giữa đời.

Thoạt đầu, Lão viết như một lời tự sự :

 " Lão - U 70

Vợ lão già

Con lão lớn

Cháu lão ngoan

Nhà lão vững chắc

Lại đã Phó Thường Dân ”.

Ở tuổi U70, Nguyễn Mạnh Đẩu tự phong mình lên lão. Mà lão là đúng quá rồi. Bởi, xưa nay người đời đều xác nhận : “ Nhân sinh thất thập cổ lai hy ”. Được bước đến ngưỡng này cũng là đã một hạnh phúc. Lão đang ở vào thời kỳ cuối MÙA NGƯỜI. Thành quả mà Lão thu hoạch được của MÙA NGƯỜI ở tuổi U70 thế là cũng đã an yên, viên mãn. Lão bằng lòng, chẳng cần gì hơn thế nữa.

Thế nhưng, đừng tưởng Lão ung dung, tự tại, là lúc Lão chấp nhận dừng bước, sống thụ hưởng không thôi đâu. Thông thường, ở tuổi Lão người ta vẫn thường thế. Nhưng với Lão thì không. Lão vẫn chưa chịu chấp nhận mình là “ lão ” trong cách sống, mà phải quên đi tuổi tác, sống thật trẻ trung, sôi động, rộn ràng:

“ Lão - đã yếu tay chân

Vẫn ham chơi Tennis

Vẫn căng đầy cảm xúc

Sau từng trận giao tranh.

Đọc những dòng thơ trên, ta hình dung ra trước mắt ta một Nguyễn Mạnh Đẩu thật tráng niên, tráng kiện. Vẫn chơi Tennis với một khí thế hừng hực giao tranh. Phải chăng, âm hưởng khí thế của người lính năm xưa khi bước vào trận tuyến vẫn còn đeo đẳng trong Lão cho đến tận giờ và mãi về sau.

Những dòng thơ tiếp theo lại vẽ nên một Nguyễn Mạnh Đẩu với niềm đam mê văn chương chữ nghĩa:

“ Không phải nghiệp văn chương

Mà đam mê xới cày trên cánh đồng chữ nghĩa

Cảm xúc ập ùa từng câu chuyện kể

Từng trang thơ thao thiết cõi lòng …”

Lão - U70. Nhưng Lão vẫn còn dồi dào nhựa sống, cảm xúc vẫn đong đầy, tâm hồn vẫn chan chứa tình người, tình đời. Tất cả thôi thúc Lão cầm bút làm một văn nhân. Lão viết văn không phải tìm kiếm thi liệu từ đâu cả. Nó vốn tiềm ẩn, tàng trữ trong con người Lão từ cuộc sống phong trần, từng trải, cộng thêm một cảm xúc tinh tế nhạy cảm, một năng khiếu văn chương sẵn có. Lão mải miết, đam mê cày xới “trên cánh đồng chữ nghĩa” để cho đời những “ trang thơ thao thiết cõi lòng ”. Thế là Lão lại có một MÙA NGƯỜI bội thu các tác phẩm văn chương. Giờ đây Lão xứng đáng được phác họa thành chân dung là một Văn sĩ – Chiến sĩ.

Ngoài những giờ đam mê miệt mài với chữ nghĩa văn chương hay đua sức mình cùng lớp trẻ trên sân quần vợt, Lão vẫn không quên tự thưởng cho mình những phút giây thư giãn, nhàn tản bên những đồng đội cũ tri kỷ, tri âm. Hình ảnh Lão ở đây hiện lên thật lãng tử, phong trần:

“ Xe gia đình

Lão vẫn cầm vô lăng

Khi rong ruổi thăm thú bạn già

Lúc đăng đàn lễ lạt

Hàn huyên tri kỷ, tri âm …”

Vậy đó! Tuổi tác bất lực trước sức sống Lão rồi. Bất lực trước thái độ sống lạc quan, yêu đời của Lão. Kể cả dung mạo nhé. Lão có thể “ cải lão hoàn đồng ” được mà :

“ Còn mái đầu bạc

Chiều nay ra hiệu cải lão hoàn đồng

Lão chẳng có gì khác

Vẫn náo nức quyện hoà

Giữa bao cuộc vui chung.”

Đọc khổ kết bài thơ, ký họa lên trước mắt ta một Nguyễn Mạnh Đẩu phong độ, tráng kiện, đôi mắt hấp háy niềm vui, lòng luôn náo nức, rạo rực tràn đầy nhựa sống yêu đời. Thế mới biết, tuổi tác chỉ là con số, còn già trẻ là ở nơi tâm ta.

Bài thơ là một lời tự bạch, tự họa, tự bộc lộ, tự thể hiện con người tinh thần của Nguyễn Mạnh Đẩu. Ông đã thể hiện rất rõ quan niệm về cuộc đời với một thái độ lạc quan bình thản, với một nhân sinh quan anh minh, với quan niệm: “ Tri túc” là hạnh phúc, thanh thản. Quan niệm nhân sinh đó đã trở thành lẽ sống cao đẹp, nó đã từng được thể hiện nhiều trong những trang văn, trang đời của ông.

Bài Ký họa của Nguyễn Mạnh Đẩu đã nêu lên một bức thông điệp sống : Sống, cho dù ở tuổi nào cũng phải sống hết mình, sống có ý nghĩa, có ích cho đời để khi ngoảnh đầu nhìn lại những năm tháng đã qua trong cuộc đời, ta có quyền kiêu hãnh ngẩng cao đầu.

Sống thật xứng đáng là một CON NGƯỜI !

Bài 2

------

THỜI GIAN - CUỘC ĐỜI

                     

                  Nguyễn Mạnh Đẩu

Tự bao giờ đến bao giờ

Thời gian không khởi đầu và đâu kết thúc

Chỉ có loài người đặt ra từng cột mốc

Để tính vắn dài

so sánh chuyện trước sau.

Dẫu ai đi đâu về đâu

Thời gian là thước đo chung tất cả

Sống ở trên đời biết bao điều trả giá

Mà thời gian – chỉ có thời gian !

Thời gian là thước đo của mọi công trình

Phán xử đúng sai nghiệt ngã

Là kẻ thù của sự già nua

Níu kéo cùng lịch sử.

Thời gian ngừng trôi trước phút đợi chờ

Là tốc hành trong những giờ yên ả

Thời gian tô hồng đôi má

Nhuộm bạc mái đầu

Có sao đâu!

Tạo hóa vốn công minh là thế

Ai trẻ cũng sẽ già - Mà ai già chưa qua trẻ!

Thời gian giúp mọi lỗi lầm hối cải

Giúp cái dại khờ từng nếm trải đi lên

Giúp con người nhận rõ nhau thêm

Thao thức - đêm dài

Ngày miệt mài - trôi nhanh quá

Mọi sự hững hờ phải trả

Thời gian chẳng đợi chờ ai…

Thời gian là ngọc, là vàng

Không! Nó là cuộc đời ta đó

Một gạch nối thôi

biết bao điều ẩn chứa …

Chẳng có sự đối đầu muôn thuở

Không có cái xấu vĩnh hằng

Chỉ có TÌNH NGƯỜI sống mãi với thời gian

Ngoảnh mặt với thời gian

Là ngoảnh mặt với chính cuộc đời ta đó!

17 - 10 – 1988

Lời bình

----------

      

      CẢM THỨC VỀ THỜI GIAN

TRONG THƠ NGUYỄN MẠNH ĐẨU

                                              Lương Hiền

Thời gian - một khái niệm chỉ một hiện tượng vô hình của vũ trụ, nhưng lại hiện diện rất hữu hình trong cuộc sống của chúng ta, và chi phối đến tất cả muôn loài. Vì thế, thời gian có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với cuộc đời của mỗi con người. Bàn về ý nghĩa về thời gian thì muôn màu, muôn vẻ. Từ xưa đến nay cũng đã có rất nhiều người viết và bàn thời gian với những cảm thức khác nhau. Hôm nay, tình cờ đọc một bài thơ trên Facebook có nhan đề “ Thời gian- Cuộc đời ” của tác giả Nguyễn Mạnh Đẩu, tôi lại ngẫm ra được nhiều điều mới lạ về triết lý nhân sinh vô cùng sâu sắc qua cảm thức thời gian của tác giả .

Tác giả mở đầu bài thơ bằng ý niệm về thời gian trong vòng tuần hoàn của vũ trụ và trong suy nghĩ của con người.

“ Tự bao giờ đến bao giờ

Thời gian không khởi đầu và đâu kết thúc

Chỉ có loài người đặt ra từng cột mốc

Để tính vắn dài

so sánh chuyện trước sau" .

Tác giả đã nêu rõ quy luật của thời gian là “ Không có khởi đầu và đâu kết thúc’’, bởi nó là một dòng chảy vô tận của vũ trụ. Nhưng trong dòng chảy đó thì cuộc đời mỗi con người chỉ là một khoảng hữu hạn nhỏ bé, sự kết thúc thời gian của thế hệ này lại là sự khởi đầu thời gian của thế hệ khác. Vì thế :” Loài người đã đặt ra từng cột mốc - Để tính vắn dài, so sánh chuyện trước sau”. Tác giả đã rất tinh tế khi cho ta hiểu rõ một điều: Thời gian của vũ trụ thì vô hình nhưng lại hiện diện rất hữu hình trong cuộc đời con người qua từng cột mốc đời, mỗi chặng đường đời đều có trên thước đo thời gian.

Thời gian là thước đo chung cho tất cả, nhưng giá trị của thời gian thì phụ thuộc vào chính mỗi con người:

" Dẫu ai đi đâu về đâu

Thời gian là thước đo chung tất cả

Sống ở trên đời biết bao điều trả giá

Mà thời gian – chỉ có thời gian! "

Trên hết tất cả, thời gian quyết định giá trị và sự hiện hữu của con người trong cõi nhân gian. Tiền bạc có thể mua được mọi thứ nhưng không thể mua được thời gian . Sử dụng thời gian giá trị hay vô giá trị là phụ thuộc vào người sử dụng. Cuộc đời đẵng đẵng tháng ngày, niềm vui , nỗi buồn xen lẫn nhau. Ai gieo nhân lành thì hái mùa quả ngọt, cũng như những ai gieo gió thì gặt bão. Đó là cái giá của đời, nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng thấy được nhãn tiền mà phải trải qua một thời gian thì mới biết. Thời gian là minh chứng cho tất cả :

“ Sống ở trên đời biết bao điều trả giá

Mà thời gian - chỉ có thời gian! ”

hay

“ Thời gian là thước đo của mọi công trình

Phán xử đúng sai nghiệt ngã ”

Tạo hóa vốn công minh nhưng cũng vô cùng nghiệt ngã. Thời gian là tên trộm tinh quái đánh cắp nét trẻ trung trên khuôn mặt chúng ta. Thời gian lặng lẽ tước đoạt sức khỏe và những gì còn sót lại của một đời người:

" Thời gian tô hồng đôi má

Nhuộm bạc mái đầu

Có sao đâu!

Tạo hóa vốn công minh là thế

Ai trẻ cũng sẽ già -

Mà ai già chưa qua trẻ! "

Vì thế, mỗi giây phút qua đi là người ta đã vĩnh viễn mất đi một phần cuộc đời trong ấy có tuổi trẻ. Xuân của đất trời là tuần hoàn nhưng với con người thì "xuân bất tái lai". Con người dù có biết thế, dù cố níu giữ, nâng niu, trân trọng, gìn giữ tuổi thanh xuân đến đâu dường như ta cũng khó có thể thể chiến thắng quy luật của tạo hóa. Bởi thời gian của vũ trụ là vô hạn trôi chảy không ngừng, thời gian cuộc đời con người là hữu hạn. Đọc những dòng thơ này, ta thấy rõ được cái nhìn điềm tĩnh của tác giả trước sự vô thường của cuộc đời trong quy luật dòng chảy thời gian.

Thời gian còn là liều thuốc hữu hiệu nhất chữa mọi vết thương lòng cho ta, giúp ta khôn lớn, trưởng thành. Thời gian cũng giúp con người hiểu nhau để rồi xích lại gần nhau hơn sau những tháng năm chung sống, nhưng cũng có thể là tòa án công minh giúp ta nhận rõ chân tướng con người. Để rồi từ đó ta tự lựa chọn cho mình cách sống đúng đắn nhât.

" Thời gian giúp mọi lỗi lầm hối cải

Giúp cái dại khờ từng nếm trải đi lên

Giúp con người nhận rõ nhau thêm "

Xuyên suốt cả bài thơ là giọng thơ lắng đọng suy tư chiêm nghiệm về triết lý nhân sinh trong từng cảm quan về thời gian của tác giả. Càng về cuối bài thơ, điều đó càng được bộc lộ rõ. Tới đây, giọng thơ càng hối hả, gấp gáp hơn như muốn trút hết nỗi lòng bộc bạch của tác giả:

" Thời gian là ngọc, là vàng

Không! Nó là cuộc đời ta đó

Một gạch nối thôi

Biết bao điều ẩn chứa…"

Đọc khổ thơ trên, ta thấy tác giả Nguyễn Mạnh Đẩu có một cảm thức về thời gian sâu sắc và tinh tế vô cùng. Xưa nay, một câu nói cửa miệng trong nhân gian thường nói : « Thời gian là vàng ngọc » Nên chớ lãng phí thời gian, lãng phí thời gian là lãng phí cuộc đời. Với Nguyễn Mạnh Đẩu, ông đã gắn giá trị thời gian với cuộc đời của một con người, điều đó rất đúng với quy luật nhân sinh. Thời gian là điểm khởi đầu và kết thúc hành trình chặng đường đời của một con người : « Một gạch nồi thôi / Biết bao điều ẩn chứa ». Đây không là một dấu gạch nối thông thường mà đó là nhịp cầu nối giữa hai bờ sinh - tử của đời người. Nó là dòng thời gian vắt qua năm tháng cuộc đời, có người dấu gạch nối đó vắt qua hai thế kỷ với bao biến cố thăng trầm. Dấu gạch thời gian - dấu gạch cuộc đời, biết bao điều ẩn chứa. Cầu thời gian - chứng nhân lịch sử của đời người, nó là thước phim quay lại dấu ấn cuộc đời của mỗi cá nhân trên cõi thế gian này. Dấu gạch nối đó có thể đậm, hay nhạt, nó có thể dễ phai nhạt ngay nhưng cũng có những dấu gạch nối cuộc đời được khắc sâu trong tâm khảm của thế gian tựa như khắc bằng đá hay đúc bằng vàng, tùy vào giá trị quỹ thời gian mà ta đã sử dụng khi ta còn tại thế trên cõi nhân sinh.

Khép lại bài thơ, tác giả lắng lại trong những suy ngẫm, chiêm nghiệm về thời gian, về cuộc đời như một lời nhắc nhở tâm tình :

" Chẳng có sự đối đầu muôn thuở

Không có cái xấu vĩnh hằng

Chỉ có TÌNH NGƯỜI sống mãi với thời gian

Ngoảnh mặt với thời gian

Là ngoảnh mặt với chính cuộc đời ta đó ! "

Năm tháng sẽ trôi qua, thời gian không ngừng chảy, tất cả mọi sự thiên biến, vạn hóa đều vô thường trong cuộc đời này. Hôm nay thế này nhưng mai đã là thế kia. Cho nên « Chẳng có sự đối đầu muôn thuở » mà cũng « Không có cái xấu vĩnh hằng ». Tất cả là vô thường, tất cả sẽ đổi thay. Nhưng duy chỉ có một điều bất biến, không gì thay đổi giá trị của nó được - đó là TÌNH NGƯỜI. Chữ TÌNH NGƯỜI được tác giả viết in hoa là biểu tượng cho một tình người cao đẹp ; một tình người mang giá trị đích thực của đời. Từ đây, tác giả muốn nhắn nhủ tới mọi người : Trên cõi đời này, mọi thứ đều là phù du, tạm bợ ; chỉ có TÌNH NGƯỜI là vững bền muôn thuở. Và thời gian là minh chứng cho tất cả.

Cho dù cuộc đời của chúng ta có ở vào mốc thời gian nào đi chăng nữa thì mỗi chúng ta cũng hãy nâng niu trân trọng từng khoảnh khắc thời gian mà ta có được. Bởi, nếu chúng ta cứ vô tình « Ngoảnh mặt với thời gian », có nghĩa là ta đang lãng phí quỹ thời gian vào những việc vô nghĩa, bất nhân là ta đang chà đạp lên chính cuộc sống của mình. Cuộc đời mỗi con người đều in dấu trên những mốc thời gian. Vì thế chúng ta hãy sống có ý nghĩa, sống hết mình cho hiện tại để mỗi phút giây qua đi là những khoảnh khắc đầy giá trị, khiến ta không còn phải nuối tiếc với quãng thời gian đã đi qua. Nếu cuộc đời của ai đó đã bước sang thu, sang đông, thì cũng đừng vội giật mình, hụt hẫng, ta không còn trẻ tuổi thì ta hãy "trẻ lòng". Tìm lại cho mình những đam mê, những sở thích mà trước kia chưa theo đuổi được.để cho những khoảnh khắc thời gian còn lại « là ngọc, là vàng ».

Với thể thơ tự do, giọng thơ lúc nhỏ nhẹ tâm tình như một lời nhắn nhủ, lúc gấp gáp, trào dâng như muốn trút hết tâm can của tác giả, ngôn ngữ cô đọng, giàu tính triết lý, bài thơ đã đạt được đích mà tác giả đặt ra. Đó là đọc xong bài thơ ai cũng phải giật mình thức tỉnh : Mình phải sống sao đây để thời gian không vô nghĩa. Một vấn đề nhân sinh đặt ra ở đây mà ai cũng phải suy ngẫm : THỜI GIAN - CUỘC ĐỜI - TÌNH NGƯỜI. Phải sống sao đây cho xứng !

Ngày 8 - 5 - 2020